ادغام خودروسازان کوچک داخلی با یکدیگر راهکاری برای رقابتی کردن فعالیت این صنعتگران است و این راهکار اگرچه تاکنون در همکاری خودروسازان خارجی با خودروسازان کوچک داخلی اجرا نشده اما منع قانونی برای انجام آن وجود ندارد و صنعت خودرو را یک گام به رقابتی‌تر شدن نزدیک می‌کند.
در حال حاضر بیش از ۲۵شرکت خودروسازی در کشور مشغول فعالیت هستند که در این بین از ۲ خودروساز بزرگ کشور به همراه زیرمجموعه‌هایی که دارند، بگذریم، دیگر خودروسازان حتی اگر مونتاژکار باشند با تیراژ تولید محدود به فعالیت خود ادامه می‌دهند.
هنگامی‌که آمار تولید خودروسازان کوچک در ۲ ماه نخست امسال را ورق می‌زنیم، درصد رشد تولید آنها سیر نزولی داشته و بیشتر آنها با رشد منفی مواجه بوده‌اند. برای نمونه یکی از خودروسازان بنام که محصولات دو شرکت چینی را مونتاژ می‌کند در فروردین و اردیبهشت امسال برای تولید ۳ مدل خودرو با رشد منفی ۱۰۰ درصدی و تولید یک مدل دیگر با رشد منفی ۹۹/۶ مواجه بوده است.
این آمار برای دیگر خودروسازان نیز مصداق داشته و با این رویه کارشناسان برای تولید با تیراژ اقتصادی و همچنین سهم‌گیری این خودروسازان از بازار داخل به ادغام آنها با یکدیگر تاکید دارند. علاوه بر ادغام خودروسازان داخلی، خودروسازان خارجی نیز روش ادغام با یکدیگر را در پیش گرفته‌اند که از جمله می‌توان به ادغام فیات (ایتالیایی) و کرایسلر (امریکایی) اشاره کرد.
با توجه به نمونه‌های موفق خارجی در ادغام اکنون که دروازه‌های ورود سرمایه‌گذاران خارجی به کشور گشوده شده و در یک سال‌گذشته خودروسازان مختلفی تمایل خود به سرمایه‌گذاری در صنعت خودرو کشور را اعلام کرده‌اند، این پرسش مطرح می‌شود که آیا ادغام خودروسازان کوچک داخلی با خودروسازان بزرگ خارجی صنعت خودرو ایران را به سمت رقابتی‌شدن و رسیدن به تیراژهای اقتصادی سوق می‌دهد؟
همکاری در قالب واگذاری سهام
دانشیار دانشکده مهندسی خودرو دانشگاه علم و صنعت در این باره معتقد است اگر قرار باشد فعالیت خودروسازی خارجی به خودروسازی خارجی سپرده شود، این روش واگذاری سهام نام دارد.
جواد مرزبان‌راد با بیان اینکه در ادغام، دو شرکت با هم ترکیب شده و در قالب یک شرکت با هیات مدیره‌ای مشخص به فعالیت خود ادامه می‌دهند می‌گوید: خودروسازان داخلی و خارجی می‌توانند به صورت واگذاری سهام یا سرمایه‌گذاری مشترک همکاری داشته باشند و در تعامل آنها ادغام معنایی ندارد.
تاسیس شرکتی جدید از سوی خودروسازان داخلی و خارجی روش دیگری برای همکاری با سرمایه‌گذاران خارجی است که این استاد دانشگاه به آن اشاره کرده و اظهار می‌کند: این روش توافقی است و برای طرف ایران و خارجی درصد مشخصی از سهام تعیین می‌شود.
در حال‌حاضر قرارداد پژو با ایرانخودرو و همچنین سیتروئن با سایپا نهایی شده که البته قرار است این شرکت‌ها با یکدیگر به صورت سرمایه‌گذاری مشترک همکاری داشته باشند و سهم هر شرکت ۵۰ درصد عنوان شده است.
شرکت رنو نیز در مذاکراتی که با سایپا داشته خواهان سهم ۵۱ درصدی برای ارائه خدمات پس از فروش بهتر شده است. با ارائه این توضیحات اکنون این پرسش به میان می‌آید که بر اساس قانون واگذاری سهام به خودروسازان خارجی تا چند درصد امکانپذیر است؟
به گفته مرزبان‌راد در گذشته شرکت‌های خارجی مجاز بودند تا سقف ۴۹ درصد از سهام یک شرکت داخلی را خریداری کنند.
در این روش هر شرکتی که سهام بیشتری داشته باشد در مدیریت نیز قدرت عمل و رای بیشتری خواهد داشت. وی در این‌باره توضیح می‌دهد: فروش سهام خودروسازان بزرگ داخلی با منافع ملی مغایرت دارد زیرا سهام شرکت‌هایی که حداقل ۴۰ سال پیشینه فعالیت در کشور دارند نباید به گونه‌ای واگذار شود که قدرت عمل آنها را پایین بیاورد.
برای واگذاری سهام باید نگاهی بلند به آینده داشت زیرا ممکن است طرف خارجی به اتخاذ تصمیم‌هایی بپردازد که به ضرر مردم تمام شود. به باور این استاد دانشگاه اگر شرکت خودروسازی بتواند ارتباط‌هایی منطقی و قابل قبول با طرف خارجی برقرار کند به‌گونه‌ای که جذب سرمایه‌گذار خارجی را به همراه داشته باشد، پرفایده خواهد بود.
علاوه بر آن اگر در قرارداد منعقد شده موضوع صادرات بخشی از محصولات تولیدی اتفاق بیفتد، می‌توان ارزیابی خوبی از این قراردادها داشت.
کاهش هزینه‌های تولید با ادغام
در ایران نمونه‌ای از ادغام خودروسازان داخلی با خارجی وجود ندارد زیرا بر اساس تحلیل کارشناسان در این مدل از همکاری موضوع مدیریت مطرح می‌شود که توافق بر سر آن دشوار است.
بنابراین آنطور که یک پژوهشگر صنعت خودرو می‌گوید به‌طور معمول همکاری با خودروسازان خارجی در قالب سرمایه‌گذاری مشترک انجام می‌شود. بهاره عریانی، پژوهشگر صنعت خودرو در گفت‌وگو با صمت به تعریف واژه ادغام در صنعت خودرو پرداخته و توضیح می‌دهد: ادغام در صنعت خودرو مانند دیگر صنایع تعریف می‌شود.
هنگامی‌که تعداد بنگاه‌ها و شرکت‌های کوچک‌مقیاس زیاد باشد این شرکت‌ها از تیراژ تولید پایینی برخوردارند بنابراین هزینه تولیدشان افزایش پیدا می‌کند. با این شرایط امکان رقابت در عرصه جهانی وجود ندارد زیرا برای رقابت دو مولفه کیفیت و قیمت پایین مطرح می‌شود. اگر قیمت بالا باشد یکی از مولفه‌های رقابت از دست می‌رود.
وی اضافه می‌کند: برای آنکه امکان حضور شرکت‌های کوچک در عرصه‌های جهانی به وجود آید، موضوع ادغام این شرکت‌ها با یکدیگر به میان می‌آید.
با ادغام میزان تولید افزایش یافته و اقتصادی می‌شود و از سویی هزینه تولید نیز کاهش می‌یابد که براساس آن قیمت محصول کمتر خواهد شد.
در ادغام شرایط سرمایه‌گذاری در بخش تحقیق و توسعه نیز مهیاتر می‌شود و خودروسازان در بخش دانش فنی نیز به موفقیت‌های بیشتری دست پیدا میکنند.
عریانی در ادامه به مدل مشابهی از ادغام که همانا خوشه نام دارد اشاره کرده و می‌گوید: در خوشه بنگاه‌هایی که با یکدیگر فعالیت یکسان دارند در کنار هم قرار می‌گیرند تا بتوانند از صرفه‌های مقیاس همدیگر استفاده کنند تا به صرفه بهینه تولید برسند اما به‌طور معمول شرکت‌های خارجی برای همکاری با خودروسازان داخلی همکاری مشترک را انتخاب میکنند.
براساس آنچه در این گزارش به آن اشاره شد، ادغام خودروسازان داخلی با خودروسازان خارجی در کشور تعریف نشده است اما برای استفاده از ادغام در صنعت خودرو کشور این پژوهشگر صنعت خودرو پیشنهاد می‌دهد خودروسازان کوچک داخلی به سمت ادغام با یکدیگر حرکت کنند زیرا یک شرکت خارجی در صورتی شرکتی داخلی را برای سرمایه‌گذاری انتخاب می‌کند که به تیراژ تولید اقتصادی رسیده باشد.
اگر مقیاس کوچک باشد، هزینه‌ها بالاست و جذابیتی برای سرمایه‌گذاری شرکت خارجی ندارد. به باور عریانی از آنجایی که ۲ شرکت ایرانخودرو و سایپا بیش از ۹۰ درصد سهم بازار خودرو کشور را در اختیار دارند، خودروسازان خارجی این شرکت‌ها را برای سرمایه‌گذاری انتخاب میکنند.
برپایه مواردی که کارشناسان در این گزارش به آن اشاره کردند، با توجه به تعداد بالای خودروسازان کوچک داخلی، این صنعتگران باید به سمت ادغام با یکدیگر گام بردارند تا به تولید اقتصادی دست یابند. در این صورت است که این شرکت‌ها به عنوان گزینه‌ای قابل بررسی روی میز خودروسازان خارجی قرار می‌گیرند و در صورت انتخاب به بازارهای جهانی و عرصه رقابت وارد خواهند شد.