یک کارشناس خودرو گفت: استهلاک قطعات دو منشأ دارد، منشأ اول طراحی قطعه و منشأ دوم کیفیت تولیدی است. از لحاظ طراحی، خودروهای داخلی قدیمی هستند و قدیمی بودن این محصولات تاثیر زیادی در استهلاک بالای آنها نسبت به سایر محصولات روز دارد.
فربد زاوه در رابطه با استهلاک خودروهای داخلی در گفتوگو با اقتصادنیوز اظهارکرد: خودروهای تولید داخل به جز تعداد محدودی انواع مونتاژی (خودروهایی که تحت برند شرکتهای خارجی در کشور به تولید میرسند)، از کیفیت بسیار نازلی برخوردار هستند. سطح کیفیت خودروهای ساخت داخل، خصوصاً انواعی که عمق ساخت داخل بالایی دارند، در قیاس با محصولات روز سازندگان بینالمللی در سطح قابل قبول و قابل رقابت نیست.
این کارشناس بازار خودرو افزود: خرابی مکرر در قطعاتی که اصولاً عمری در حد 100 هزار کیلومتر دارند، در چند هزار کیلومتر اول، به تکرار دیده میشود. این موضوع را در حال حاضر خود خودروسازان نیز قبول دارند، به نحوی که حتی مدیریت ارشد ایرانخودرو اذعان داشته که کیفیت محصولات در حد مناسبی نیست. وی به مشتریان خود قول داده کیفیت را تا سطحی ارتقا دهد که در 10 هزار کیلومتر اول نیاز به مراجعه به تعمیرگاه نباشد.
او در ادامه بیان کرد: عکسالعمل یک مدیر ارشد صنعت خودرو کشور نشان میدهد وضعیت کیفی محصولات تولیدی در این صنعت بسیار پایین است. خرابیهایی که در قطعات خودروهای داخلی به چشم میآید، بعضاً به گونهای است که امکان فنی برای تعمیر آنها نیز وجود ندارد. در واقع برخی از خودروهای تولیدی در داخل، تا انتهای عمر خود با مشکلات عدیده فنی مواجه هستند. از این منظر میتوان گفت خودروهای ساخت داخل بعضاً بیکیفیت و در نتیجه پراستهلاک هستند.
زاوه در پاسخ به این سوال که آیا در دنیا استانداردی برای بررسی استهلاک خودروها وجود دارد؟ گفت: لازم است در ابتدا یک تعریف مشخصی از استهلاک و کیفیت و رابطه بین این دو ارائه کنیم. کیفیت خودرو عمدتاً دقت در مونتاژ، عملکرد صحیح عملگرها در کنار مولفههایی مانند لذت رانندگی، آسایش خودرو و مفاهیم این چنینی تعریف میشود، هر چند البته طول عمر قطعات هم موضوع مهمی در تعریف کیفیت خودرو است.
او افزود: اما استهلاک مستقیماً به سرعت خرابی قطعات در طول عمر اطلاق میشود. معمولاً خودرو پراستهلاک، خودرویی است که سرعت خرابی قطعات آن در گذر زمان زیاد بوده و این خرابیها به صورت اپیدمی در محصولات دیده میشود. در واقع، کیفیت به نوعی معمولاً به شرایط روز تحویل خودرو نظر دارد و استهلاک به گذر عمر و سرعت خرابیها مربوط میشود.
او در ادامه بیان کرد: به عبارت بهتر، خودروهای زیادی وجود دارند که از کیفیت مطلوبی برخوردار هستند، ولی پراستهلاک محسوب میشوند. مثلاً خودروهایی مانند پورشه مشکل کیفیت ندارند ولی پراستهلاک هستند. معمولاً خودروهای اسپورت استهلاک بالایی دارند و خودروهای ژاپنی به کماستهلاک بودن معروف هستند. در واقع، قطعات مصرفی در خودروهای اسپورت، به گونهای است که معمولاً در گذر زمان بعد از گذشت از یک دوره نهچندان بلند زمانی، خراب میشوند.
زاوه گفت: اما در حال حاضر استاندارد خاصی که به معنی معیار پذیرش مشخص بینالمللی باشد و تخطی از آن سبب جرایم یا توقف تولید شود، در مورد استهلاک خودروها نداریم. با این حال اما سیستمهای غیردولتی، شاخص کیفیت و مراجعه به تعمیرگاه را به دقت اندازهگیری میکنند و این، معیار مهمی در خرید خودرو توسط مشتریان به شمار میرود.
این کارشناس خودرو افزود: یکی از بزرگترین و معتبرترین مراکز دنیا، موسسه DJ POWERS است که گزارشهای کیفی خود را بر مبنای خرابی خودروها و استهلاک آنها در دوره کارکرد قرار داده است. این موسسه میزان خرابیهای خودروها را در بازههای زمانی به ازای هر صد دستگاه فروش، اندازهگیری و در دورههای زمانی مشخص آن را اعلام میکند. این معیار، با توجه به اعتبار موسسه در فروش و اعتماد مشتریان بسیار موثر است. این موسسه و سایر موسسات مشابه، این اندازهگیریها را علاوه بر دوره زمانی نزدیک به تحویل خودرو، در بازههای طولانیتر هم انجام میدهند که نتیجه آن میزان استهلاک خودرو است.
او در پاسخ به این سوال که ملاک کماستهلاک بودن و پراستهلاک بودن خودرو در دنیا چیست؟ گفت: معیار دقیقی برای تعیین میزان استهلاک خودرو وجود ندارد. اما به صورت عرفی و میانگین آماری، میتوان ملاک نسبی برای استهلاک تعیین کرد. به هر صورت، عمدهترین شاخص اندازهگیری میزان مراجعه به شبکه خدمات پس از فروش برای تعمیرات (نه سرویس) و هزینه متواتر آن بر دوش مشتری است. وقتی میزان مراجعه و هزینه تعمیرات سالانه یک خودرو در قیاس با قیمت خود، از میانگین جهانی پایینتر باشد، کماستهلاک و اگر بالاتر باشد، پراستهلاک محسوب میشود. هرچند این میانگین مکتوب و مدون نیست، ولی به صورت عرفی در اذهان و افکار عمومی وجود دارد.
زاوه گفت: خودرو پراستهلاک، خودرویی است که میزان خرابی آن در قیاس با میانگین سایر رقبا زیادتر باشد و مشتری را بیش از حد و عرف جهان، راهی تعمیرگاه کند. این خودروها در واقع عمر پایینی در قطعه (در اثر کارکرد) دارند و قطعات آنها زودتر از معمول مستهلک میشود. اما از آنسو خودرو کماستهلاک معمولاً هزینهای جز سرویسهای ادواری ندارد و خودرو پراستهلاک هزینههای تعمیراتی بر دوش مشتریان میگذارد.
او افزود: اصطلاح رایج در عرف برای خودرو کماستهلاک، صرفاً پرداخت هزینه سوخت و تعویض روغن است. واضحتر اینکه، خودرو به اصطلاح کماستهلاک معمولاً در یک دوره استاندارد و مشخص جهانی، تنها برای تعویض روغن به تعمیرگاه میرود و به جز این موضوع و همچنین سوختگیری، هیچ هزینه دیگری را به مشتری تحمیل نمیکند. این در واقع نقطه مقابل خودرو کماستهلاک است که هزینه خرابی قطعات و تعمیرات زیادی را روی دست مشتری میگذارد.
او ضمن بیان اینکه آمار مشخصی از خودروهای پراستهلاک داخلی وجود ندارد، گفت: به نظر میرسد اکثر محصولات ساخت داخلی که از عمق ساخت داخل برخوردار هستند، پراستهلاک بوده و خرابی آنها زیاد است. هرچند ذاتاً این خودروها جزو خودروهای کماستهلاک بودند ولی استفاده از قطعات بیکیفیت سبب شده است میزان خرابی آنها در کیلومترهای بسیار پایین زیاد شود.
او افزود: این خودروهایی که از انواع کرهای و فرانسوی بودند، به خودی خود، خودروهای کماستهلاکی بودند، اما تحریمها از یکسو و ورود تامینکنندگان بیکیفیت به چرخه خودروسازی از سوی دیگر، سبب شده خودروهایی به مشتریان تحویل داده شود که «کیفیت زمان تحویل» بسیار نازلی دارند. همچنین قطعات به کار رفته در این خودروها نیز استهلاک بالایی را به خود میبینند و در نتیجه، مشتریان در استفاده از خودروهای مورد نظر دچار مشکل میشوند. در کل، مجموعه اتفاقات بدی که رخ داده، سبب شده خودروهای کماستهلاک خارجی پس از بالا رفتن سطح ساخت داخل، به محصولاتی پراستهلاک تبدیل شوند. این اتفاق خوبی در خودروسازی کشور نیست، زیرا نارضایتی از این صنعت را افزایش داده و سبب بیاعتمادی مشتریان به خودروهای تولید داخل میشود.
این کارشناس خودرو ضمن بیان ایینکه کماستهلاکترین خودروهای جهان را تویوتا و هوندا میسازند. گفت: بنا به مرجع آمارگیری مانند DJ POWERSدر ایالات متحده، میزان مراجعه به تعمیرگاه این خودروها بسیار پایین است و خرابی مشهودی در قطعات آنها مشاهده نمیشود. تجربه مشتریان هم همین را نشان میدهد. در مرحله بعدی خودروهای کرهای قرار دارند که جدیداً به این سطح ارتقا پیدا کردهاند. در خودروهای اروپایی این لقب بیشتر به خودروهای گروه فولکس اطلاق میشود.
او افزود: در داخل هم وضعیت تقریباً به همین شکل است. مزدا عنوان کماستهلاکترین خودرو ساخت داخل را دارد. میزان مراجعه این خودروها به تعمیرگاه در قیاس با سایر محصولات داخلی نرخ بسیار پایینی دارد. خودروهای هیوندای تولیدی در کرمان موتور هم که چند سال پیش به تولید میرسیدند، جزو کماستهلاکها به حساب میآمدند.
زاوه در ادامه بیان کرد: اما در محصولات پرتیراژ شاید بتوان محصولات رنو را در قیاس با سایر محصولات داخلی جزو محصولات کماستهلاک دستهبندی کرد، زیرا به هر صورت میزان خرابی آنها بنا به آمار و ارقام موجود، کمتر است. سایر محصولات داخلی مانند چینیها و تولیدات داخلی، با افزایش عمق ساخت داخل، استهلاک بالاتری دارند. در واقع به نظر میرسد مدلهای گفتهشده (تویوتا و رنو و مزدا و...) مشکلات کمتری برای مشتریان ایجاد میکنند. خودروهای رنو و مزدا در حال حاضر کیفیت مطلوبی دارند و استهلاک آنها پایین است. البته طبق گزارشهای شرکت بازرسی کیفیت و استاندارد، کیفیت برخی محصولات صفرکیلومتر چینی هم در وضعیت خوبی است ولی برای مشخص کردن عملکرد و عمر قطعات آنها، باید منتظر گذر زمان ماند، زیرا زمان این موضوع را مشخص میکند.
او در پاسخ به یان سوال که در کل خرید کدام خودروهای تولید داخل از نظر استهلاک، برای مشتریان بهصرفهتر است؟ گفت: خرید خودرو کماستهلاک همواره به نفع مشتری است. هرچند برخی مشتریان خودروهای اسپورت، با علم به پراستهلاک بودن و خرابیهای مکرر احتمالی در کیلومتر کارکرد بالا، خرید را انجام میدهند ولی برای عامه مردم بهتر است خودرو کماستهلاک انتخاب کنند. هزینههای مربوط به وقت در کنار هزینههای تعمیرات، بعضاً در حدی است که تفاوت اولیه قیمت را در بازه زمانی کوتاه جبران میکند.
زاوه افزود: حال مشتریان با توجه به قدرت خرید اولیه و ثانویه (هزینههای پرداخت خود خودرو و نگهداری آن) بهتر است یک بالانسی برقرار کنند که هزینه اولیه پایین، هزینه ثانویه بالا بر آنها تحمیل نکند. به عبارت بهتر، مشتریان وقتی خودرو کماستهلاک خریداری کنند، درست است پول بیشتری بابت آن میپردازند، اما در عوض، دفعات بسیار کمتری به تعمیرگاه مراجعه میکنند. با این حساب، مشتریان خودروهای کماستهلاک، هزینه بسیار کمی برای خدمات پس از فروش میپردازند و این موضوع در پراستهلاکها، حالت عکس دارد.
این کارشناس خودرو در رابطه با دلیل استهلاک خودروهای داخلی گفت: استهلاک قطعات دو منشأ دارد، منشأ اول طراحی قطعه و منشأ دوم کیفیت تولیدی است. از لحاظ طراحی، خودروهای داخلی قدیمی هستند و قدیمی بودن این محصولات تاثیر زیادی در استهلاک بالای آنها نسبت به سایر محصولات روز دارد. در واقع برخی محصولات هستند که حتی اگر قطعه تماماً متناسب با استانداردهای خودروساز ساخته شود باز هم استهلاک بالایی دارند. لذا برای کاهش استهلاک آنها باید بازطراحی صورت بگیرد که طبعاً در محصولات قدیمی چندان بهصرفه نیست. اما کیفیت پایین تولید قطعه را نیز نباید فراموش کرد. وقتی قطعه متناسب با کیفیت استاندارد شرکت تولید نشود، استهلاک محصول بالا میرود.