عرضه اولیه خودروهای جدید به بازار ایران در شرایطی صورت می‌گیرد که همواره اختلافی، گاه فاحش، میان قیمت کارخانه و بازار آنها ایجاد می‌شود که این موضوع به ضرر مشتریان واقعی است.اگر نگاهی به ورود خودروهای تازه وارد به بازار ایران بیندازیم، متوجه می‌شویم تقریبا تمام خودروهایی که در قالب محصولات جدید روانه بازار شده‌اند، نمودار قیمت شان (در بازار) صعودی شده و به اصطلاح شکافی عمیق میان نرخ کارخانه و بازار آنها به وجود آمده است.این فاصله قیمتی گاهی آن قدر زیاد بوده که با اعتراض مسوولان وزارت صنعت، معدن و تجارت مواجه شده و آنها خواستار توضیح خودروسازان در این مورد و کنترل اوضاع بازار شده‌اند.
تازه‌ترین نمونه رخ داده در این ماجرا، اختلاف قیمت چند میلونی ساندرو استپ وی در بازار و کارخانه است؛ به‌نحوی‌که وزارت صنعتی‌ها از سایپا و پارس خودرو خواسته‌اند تا این گپ قیمتی را به حداقل برسانند. ساندرو استپ وی که جدیدترین محصول رنو در ایران به‌شمار می‌رود و در پارس‌خودرو به تولید می‌رسد، هنوز وارد بازار نشده حال آنکه هم‌اکنون قیمتی حدود 59 میلیون تومان دارد و قیمت کارخانه‌ای آن 52 میلیون و 500 هزار تومان است. این اختلاف قیمت 6 میلیون و 500 هزار تومانی، بازار خرید و فروش حواله‌های استپ وی را حسابی داغ کرده است که البته پارس‌خودرویی‌ها به تازگی امکان صلح (واگذاری حواله خرید) را در مورد این محصول لغو و قصد دارند از این راه، حباب قیمتی ایجاد شده را بشکنند.
استپ وی اما تنها خودرویی نیست که به این سرنوشت (اختلاف قیمت زیاد میان نرخ کارخانه و بازار) دچار شده، چه آنکه تقریبا همه محصولات تولیدی جدید بازار خودرو ایران، با این مساله درگیر بوده‌اند. پیش از آنکه به سراغ بررسی علل رخ دادن این ماجرا برویم، نگاهی می‌اندازیم به داستان اختلاف قیمت کارخانه و بازار چند خودرو دیگر، تا مشخص شود این موضوع درد همیشگی بازار خودرو ایران بوده است. اولین مثال را به پیکان اختصاص می‌دهیم، خودروی خاطره‌انگیز ایرانی‌ها که هر خریداری در سال‌های اولیه تولیدش، آن را از کارخانه تحویل می‌گرفت، پول بسیار خوبی با فروش آن در بازار به جیب می‌زد. در آن سال‌ها (سال‌های ابتدایی تولید و عرضه پیکان) به دلیل تنوع بسیار اندک در بازار خودرو ایران، پیکان گل سرسبد به‌شمار می‌رفت و از همین رو تقاضای بسیار بالایی برای آن وجود داشت، اما تولیدش جوابگوی حجم نیاز بازار نبود. از همین رو قیمت پیکان در بازار بسیار بیشتر از نرخ کارخانه‌ای آن بود و با این شرایط، پیکان کالایی کاملا سرمایه‌ای در آن سال‌ها به‌شمار می‌رفت. از پیکان که بگذریم، دنا (دومین محصول ملی ایران خودرو) نیز درگیر ماجرای اختلاف قیمت کارخانه و بازار شد، هرچند تب آن مانند دیگر خودروهای جدید بازار کشور، پس از مدتی فروکش کرد. دنا وقتی روانه بازار شد، قیمتی معادل 42 میلیون و 500 هزار تومان در نمایندگی‌های ایران خودرو داشت، اما در بازار تا مرز 53 میلیون تومان نیز پیش رفت. در بین دیگر خودروهای جدید بازار ایران، رنو کپچر نیز نتوانست از این ماجرا در امان بماند. این محصول با قیمتی حدود 105 میلیون تومان در نمایندگی‌های ایران خودرو عرضه شد و این در حالی بود که قیمت آن در بازار تا مرز 118 میلیون و 500 هزار تومان نیز بالا رفت.
همچنین جک S5 هم در شرایطی با قیمتی حدود 94 میلیون تومان در نمایندگی‌ها عرضه شد که قیمت آن در بازار به 97 میلیون تومان هم رسید تا این محصول نیز درگیر ماجرای اختلاف قیمت کارخانه و بازار شود.اما شاید از همه اینها عجیب‌تر، اتفاقی است که برای تالیسمان، محصول جدید رنو در ایران، رخ داده و قیمت این محصول را که هنوز نیامده، بسیار بالا برده است. طبق اعلام شرکت واردکننده محصولات رنو در ایران، تالیسمان در مدل فول خود با قیمتی معادل 185 میلیون تومان روانه بازار می‌شود و این در شرایطی است که برای خرید این خودرو در بازار باید 205 میلیون تومان هزینه کرد.با توجه نمونه‌های ذکر شده، مشخص می‌شود بازار خودرو ایران کلا به محصولات جدید حساسیت قیمتی دارد و همواره اختلاف قیمتی زیاد میان کارخانه و بازار آنها به وجود می‌آید. در واقع، خودروهای جدید بازار ایران چه تولیدی باشند و چه مونتاژی و چه وارداتی، در بیشتر مواقع با افزایش قیمت در بازار مواجه می‌شوند و با این وجود نیز مشتریان از آنها استقبال به عمل می‌آورند.
عوامل اثرگذار بر شکاف قیمت
اما چرا خودروهای جدید دچار چنین ماجرایی در بازار کشور می‌شوند؟
آیا می‌توان اقداماتی را انجام داد تا این مساله در مورد خودروهای آینده بازار (به‌خصوص پژو و سیتروئن و رنوهای جدیدی که در راه بازار هستند)، رخ ندهد؟
آن‌طور که کارشناسان می‌گویند، بروز شکاف قیمتی بین کارخانه و بازار خودروها، ناشی از عوامل مختلفی است، هر چند اصلی‌ترین دلیل، ناهمخوانی عرضه با تقاضا است. به‌عبارت بهتر، ازآنجاکه معمولا مشتریان ایرانی استقبال خوبی از خودروهای جدید به عمل می‌آورند، حجم تولید و عرضه این محصولات، جوابگوی تقاضای ایجاد شده نبوده و از همین رو قیمت آنها در بازار بالا رفته و گاهی چند‌میلیون تومان اختلاف با نرخ کارخانه پیدا می‌کند. در این مورد، علیرضا پورحسنی یکی از فعالان بازار در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: همواره اصلی‌ترین دلیل ایجاد اختلاف قیمت بین کارخانه و بازار خودروهای جدید کشور، کم بودن عرضه این خودروها در قبال میزان تقاضای شان است.
وی با بیان اینکه خودروسازان و عرضه‌کنندگان خودرو همواره اقدام به پیش فروش محصولات جدید می‌کنند، می‌افزاید: چون حجم عرضه خودروهای جدید همواره از تقاضا عقب تر است، این موضوع به‌طور طبیعی سبب افزایش قیمت می‌شود. این کارشناس در مورد دیگر علل شکاف قیمتی خودروهای جدید در کارخانه و بازار، تاکید می‌کند: تاخیر در تحویل خودروها به مشتریان، خود یکی دیگر از عوامل اثرگذار در بالا رفتن قیمت خودروهای جدید در بازار است، حال آنکه اگر تحویل‌ها سر وقت انجام شود، این موضوع به نوبه خود در کمتر شدن شکاف قیمتی اثرگذار خواهد بود. پورحسنی اما نوبرانه بودن خودروها را نیز دلیل دیگری برای افزایش قیمت آنها در بازار دانسته و می‌گوید:خودروهای جدید به نوعی مانند میوه‌های نوبرانه هستند و این نوبرانه بودن، به نوبه خود سبب افزایش قیمت در بازار آزاد می‌شود.
این فعال بازار اما در ادامه با اشاره به اینکه می‌توان با کنترل عوامل مذکور، از تشدید اختلاف قیمت کارخانه و بازار خودروهای جدید جلوگیری کرد، تاکید می‌کند: ایجاد تناسب میان عرضه و تقاضا و تحویل به موقع، قطعا بر کاهش اختلاف قیمتی موثر خواهد بود. اظهارات پورحسنی در شرایطی است که به اعتقاد برخی کارشناسان، خودروهای جدید به‌خصوص طی چند سال گذشته به ابزاری برای تامین نقدینگی عرضه‌کنندگان خودرو (به‌خصوص خودروسازان) تبدیل شده و آنها از این راه کسب درآمد می‌کنند.به‌عبارت بهتر، چون خودروهای جدید همواره مورد استقبال مشتریان قرار می‌گیرند، عرضه‌کنندگان با استفاده و گاهی سوءاستفاده از این ولع بازار، بیش از حجم تقاضا اقدام به پیش فروش می‌کنند و این موضوع خود سبب به هم خوردن تعادل قیمتی در کارخانه و بازار می‌شود.از آن سو وقتی حجم عرضه با میزان تقاضا همخوانی نداشته باشد، طبعا تحویل خودروها نیز سر وقت انجام نخواهد شد و این موضوع نیز همان‌طور که کارشناسان اشاره می‌کنند، بر تشدید اختلاف قیمتی اثر خواهد گذاشت. این وسط اما ولع مشتریان نیز برای خرید زودهنگام خودروهای جدید، بر افزایش قیمت آنها در بازار اثرگذار است.
هرچند با توجه به تنوع نه چندان بالا در بازار خودرو کشور، باید به مشتریان حق داد برای محصولات جدید صف بکشند، اما این موضوع در نهایت به ضرر آنهایی تمام می‌شود که اقدام به خرید از بازار آزاد می‌کنند. این متضرر شدن از آن جهت است که حباب قیمتی خودروهای جدید بالاخره پس از مدتی که اغلب چندان طولانی نیست، شکسته شده و گاهی حتی به زیر نرخ کارخانه نیز می‌رسد. به اعتقاد کارشناسان، اگر مشتریان برای خرید خودروهای جدید، کمی صبور باشند، اولا کمتر با اختلاف قیمت کارخانه و بازار روبه‌رو خواهیم شد و دوما خود مشتریان نیز به لحاظ مالی متضرر نخواهند شد. البته بدون شک این موضوع نمیتواند توجیهی برای شانه خالی کردن خودروسازان از زیر بار کنترل بازار باشد، چه آنکه به هر حال مشتریان از خودروهای جدید استقبال می‌کنند و نمی‌توان مانع این استقبال شد.