زنجیره خودروسازی ترکیه در سالهای اخیر توانسته است بهخوبی مسیر رشد و شکوفایی را در پیش گیرد؛ درحالیکه ۱۵ سال قبل کشورهای اروپایی وجود خودروسازی در ترکیه را جدی نمیگرفتند، امروز بخش اعظم تولیدات کارخانههای تولید خودرو در ترکیه به اتحادیه اروپا صادر میشود.
جذب سرمایههای خارجی و تاسیس شرکتهای سرمایهگذاری مشترک، در کنار ساز و کارهای مناسب اقتصادی و پرهیز از سیاستهای حمایتگرایانه، کلید موفقیت ترکیه در این مسیر بوده است.
این پیشرفت تا جایی ادامهدار بوده که امروز شاهد هستیم خودروسازی ترکیه رکورد تاریخی تولید و صادرات را شکسته است. طبق آمارهای منتشر شده برای نخستین بار سطح تولید خودروسواری در ترکیه از یک میلیون دستگاه گذشت. به این ترتیب تولید خودرو نسبت به مدت مشابه سال گذشته 24 درصد افزایش یافته است. ارزش صادرات خودرو در 11 ماه سالجاری به 26میلیارد و 500 هزار دلار رسیده است. خبرگزاری رویترز هم در تابستان سالجاری اعلام کرد در نیمه نخست سالجاری تولید خودرو در ترکیه حدود 20 درصد افزایش یافته است. گرچه فروش خودرو در بازارهای داخلی ترکیه با افت 9 درصدی مواجه بوده، اما افزایش تولید افزایش صادرات را در پی داشته است. طبق آمار ارائهشده از سوی اتحادیه خودروسازان ترکیه، خودروسازان این کشور در مجموع (در تولید انواع خودروها) یک میلیون و 600 هزار دستگاه خودرو تولید کردهاند، این صنایع با صادرات بیش از یک میلیون و 400 هزار دستگاه خودرو در سال 2016، بزرگترین صادرکنندگان ترکیه بودند. ارزش خودروهای صادراتی ترکیه در سال گذشته بیش از 24 میلیارد دلار بوده است. پیشبینی میشود سطح تولید این خودروسازان تا پایان سالجاری به 7/ 1 میلیون دستگاه برسد. به این ترتیب درآمد ناشی از صادرات خودرو در ترکیه به رقمی بیش از 28 میلیارد دلار خواهد رسید.
“نه” به حمایتگری
علاوهبر صادرات خودرو و قطعات آن به بیش از 180 کشور جهان، خودروسازی ترکیه به توسعه بازار داخلی نیز خوشبین است. ترکیه 78 میلیون نفر جمعیت دارد که میانگین سنی آنها 30 سال است. آمار فروش خودرو در ترکیه، نخستین بار در سال 2015 از مرز یک میلیون دستگاه گذشت. قریب به 65 درصد از فروش خودرو در ترکیه را خودروهای خارجی تشکیل میدهند. مدیر اتحادیه خودروسازان ترکیه میگوید: «ترکیه سیاستهای حمایتگرایانه را دنبال نمیکند و با افزایش رقابت به خریداران قدرت انتخاب بیشتری میدهد. کشور ما درگیر مشکلات تراز تجاری است اما بازار را محدود نمیکند.» با توجه به در دسترس بودن نیروی کار مورد نیاز، خودروسازان ترکیه برای تولید و تحویل سفارشهای خود با مشکلی مواجه نیستند و از این نظر در مقایسه با خودروسازان آمریکایی و اروپایی شرایط بهتری دارند.
سرمایهگذاری خارجی
در سالهای اخیر بحرانهای سیاسی سبب کندی روند سرمایهگذاری خارجی در ترکیه شده است؛ بهطوریکه سال گذشته میلادی سرمایهگذاری مستقیم خارجی 30 درصد کاهش یافت. با تثبیت شرایط در سال 2017 خودروسازی ترکیه بار دیگر به صحنه رقابت بینالمللی بازگشت. سال گذشته بیش از 5/ 1 میلیون دستگاه خودروی سواری و تجاری در ترکیه تولید شده است. ظرفیت شرکتهای خودروسازی ترکیه بیش از 2 میلیون دستگاه در سال است. بر اساس آماری که از سوی اتحادیه خودروسازان ترکیه منتشر شد در طول 5سال گذشته بیش از 6 میلیارد دلار سرمایه خارجی در این بخش جذب شده است. آدرا ارموت، مدیر سازمان پشتیبانی سرمایهگذاری و ترفیع ترکیه میگوید: «حوزه خودرو همواره از سرمایهگذاری خارجی سود برده است. زیرا این صنایع همواره رتبه اول یا دوم را در زمینه صادرات هم داشتهاند. خودروسازی سرمایهگذاری قابل توجهی در بخش تحقیق و توسعه انجام میدهند و این زمینه را برای سرمایهگذاری خارجی و بهبود وضعیت اقتصاد ترکیه فراهم میکند.»
ترکیه هماکنون در میان کشورهای تولیدکننده خودروهای سواری مقام هفدهم جهان را به خود اختصاص داده است که تنها دو رتبه با انگلستان فاصله دارد. تولیدات کارخانههای خودروسازی ترکیه که مهمترین آنها «فورد اتوسان» و «فیات توفاش»، «تویوتا ترکیه» و «هیوندایی آسان» هستند، اغلب به کشورهای اروپایی صادر میشود. ایتالیا نخستین مقصد خودروهای تولید شده در ترکیه است. پس از آن فرانسه در جایگاه دوم قرار دارد. در عوض ترکیه سال گذشته بخشی از قطعات خودرو را از اتحادیه اروپا تامین کرده است. ارزش این قطعات در مجموع یک میلیارد و 200 میلیون دلار بوده است و شامل قطعات گوناگون، از جمله موتورهای دیزلی دارای استاندارد یورو6 بوده است. شرکت فورد اتوسان به تنهایی 540 میلیون دلار قطعات خودرو از انگلستان وارد و 30 درصد از تولیدات خود را نیز به انگلستان صادر کرده است.
چالش تامین نیروی متخصص
یکی از چالشهای ترکیه تامین نیروی انسانی مورد نیاز در بخش مهندسی است. در سالهای اخیر تعداد دانشجویانی که رشتههای الکترونیک و نرمافزار را برای ادامه تحصیل انتخاب میکنند، کاهش یافته است. روند به کارگیری فناوریهای نوین در خودروسازی به گونهای است که تا سال 2030 بیش از نیمی از قطعات خودروها الکترونیکی خواهد بود. ترکیه برای ایفای نقش موثرتر در بخش طراحی خودروها نیازمند نیروهای متخصصی است که بتوانند با استانداردهای جهانی همگام شوند. برای دستیابی به این هدف برخی شرکتهای سرمایهگذاری مشترک خودروسازی در ترکیه (نظیر فورد اتوسان و فیات توفاش) اقدام به پرورش نیروی متخصص مورد نیاز خود کردهاند و با برگزاری دورههای آموزشی، دانشجویان را با فناوری روز تولید خودرو در جهان آشنا میکنند. اهمیت موضوع از آن جهت است که آموزشهای خودروسازانی نظیر فورد، میتواند گامی ارزشمند در راستای انتقال فناوریها به صنعت خودروی ترکیه باشد.
پاشنه آشیل حملونقل ترکیه
تمرکز بیش از حد صنایع ترکیه بر حملونقل جادهای به پاشنه آشیل بخش صنعت این کشور تبدیل شده است. خودروسازی ترکیه بیشتر در منطقه مرمره در شمال غربی کشور که در مسیر شاهراهها قرار دارد، متمرکز شدهاند تا انتقال قطعات و محصولات سادهتر و با صرف هزینه کمتر ممکن شود. گرچه حملونقل دریایی مزیت قابل توجهی برای شرکتهای حاضر در این منطقه ایجاد میکند، اما توسعه حملونقل زمینی نیازمند تقویت زیرساختهای حملونقل ریلی است تا ضمن افزایش ضریب اطمینان، از هزینه حملونقل نیز کاسته شود. دولت با تاکید بر خصوصیسازی حملونقل ریلی سعی در جبران این شکاف دارد و میکوشد شرایط بهتر برای سرمایهگذاران خارجی تامین کند.