رپورتاژ - کشور ما یکی از بالاترین آمار تصادفات جاده‌ای و تلفات ناشی از آن در دنیا را دارد. آماری که در فصول سرد سال به دلیل بارش برف و باران و یخ‌بندان به‌ویژه در جاده‌های سرد و کوهستانی بیشتر می‌شود. به گفته پلیس راهور در کنار بسیاری مشکلات دیگر، مانند استاندارد پایین جاده‌ها و مشکلات فنی و ایمنی خودروها، نداشتن زنجیر چرخ، یکی از دلایل اصلی این آمار بالا است. اما زنجیر چرخ، چگونه می‌تواند باعث کاهش احتمال تصادف در جاده‌های برفی شود؟ چطور می‌توان از عملکرد بهینه این قطعه اطمینان حاصل کرد؟

زنجیر چرخ و نقش آن در رانندگی ایمن

همانطورکه از نامش مشخص است، زنجیر چرخ، یکی از لوازم یدکی خودرو به شکل زنجیر است که به دور لاستیک خودرو بسته می‌شود. هدف از این کار، افزایش اصطکاک لاستیک با جاده و درنتیجه، کاهش لغزش‌های احتمالی است. در شرایط جوی نامساعد و به‌خصوص در جاده‌های شیب‌دار، کنترل خودرو حتی در سرعت‌های پایین نیز دشوار می‌شود. به همین دلیل، بستن این قطعه با رعایت اصول صحیح نصب می‌تواند از جهت‌گیری‌های ناخواسته خودرو و تصادفات ناشی از آن جلوگیری کند.

اهمیت نوع زنجیر چرخ در کارایی آن

هنگام خرید زنجیر چرخ باید به نوع مناسب آن برای خودروی خود توجه کنید. به‌طورکلی، این زنجیر روی چرخ‌هایی بسته می‌شود که متحمل نیروی محرکه خودرو هستند. بنابراین اگر اتومبیل شما دیفرانسیل جلو است، زنجیر چرخ را باید به تایرهای جلو و اگر دیفرانسیل عقب است باید به تایرهای عقب متصل کنید. برخی خودروها نیز دومحوره هستند. به این معنی که نیروی محرکه موتور آنها به هر چهار چرخ عقب و جلو وارد می‌شود. برای آنها لازم است اقدام به خرید چهار زنجیر چرخ مجزا نمایید.

از نظر سازوکار و میزان ایمنی نیز زنجیر چرخ‌های متنوعی در بازار وجود دارند. آنها به‌ترتیب قدرت بازدارندگی لاستیک از لغزش عبارتند از:

• زنجیر چرخ ابریشمی یا پارچه‌ای؛ با کمترین میزان اصطکاک، مناسب برای مسافت‌های کوتاه و جاده‌های بدون شیب و نه‌چندان لغزنده

• زنجیر چرخ آهنی تکی؛ شامل دو رشته زنجیر آهنی موازی با اتصال‌های عرضی متعدد

• زنجیر چرخ آهنی زوجی؛ شامل سه رشته زنجیر آهنی موازی با دو سری زنجیر عرضی، مناسب برای جاده‌های یخبندان با قدرت بازدارندگی از لغزش بالا

• زنجیر چرخ‌های پلیمری یا ژله‌ای؛ با بیشترین میزان اصطکاک، مناسب برای رانندگی در دماهای بسیار پایین، با قدرت بازدارندگی از فرو رفتن در برف، ظاهر زیباتر و نصب آسان‌تر

• زنجیر چرخ نانوپلیمری؛ با عملکرد بهتر نسبت به نوع پلیمری و نیز محافظت از جلوبندی، گلگیر، آج لاستیک و هماهنگی بیشتر با سیستم‌های ترمز ABS

به‌طورکلی، قیمت زنجیر چرخ نانوپلیمری و پلیمری نسبت به انواع دیگر بیشتر است.

آمار تلفات جاده ای به دلیل نداشتن زنجیر چرخ

در کشور ما بستن زنجیر چرخ در برخی از جاده‌های برفی و درمواقع یخ‌بندان اجباری می‌شود. این در حالی است که در بسیاری از کشورهای اروپایی، استفاده از این قطعه در فصل زمستان و در همه جاده‌های با شرایط جوی نامساعد، یک قانون است. عدم کفایت ضرورت‌های قانونی در کنار بی‌توجهی بسیاری از رانندگان، سبب شده که به‌عنوان مثال، تنها در فصول پاییز و زمستان سال ۱۴۰۲، آمار کشته‌شدگان در جاده‌های کشور به بیش از ۱۰ هزار نفر برسد. 

نکته مهم این است که تعداد تصادفات و تلفات ناشی از آنها در فصل پاییز به‌مراتب بیشتر از زمستان بوده است. بسیاری از کارشناسان و پلیس راهور اعلام کرده‌اند که لغزندگی جاده‌ها در فصل پاییز بیشتر است. در عین حال به دلیل عدم بارش‌های سنگین در این فصل، رانندگان، کمتر به رعایت قوانین ازجمله بستن زنجیر چرخ توجه می‌کنند.

با این وجود، نظارت‌های پلیس راهور در سال‌های اخیر در مورد بستن زنجیر چرخ و جریمه‌های مربوط به آن بیشتر شده است. همین امر، سبب شده که تعداد تلفات ناشی از تصادفات در فصل زمستان در مناطق سردسیر و جاده‌های برفی نسبت به سال‌های پیش کمتر شود. با نگاهی به نقشه تلفات جاده‌ای کشور متوجه می‌شویم که سهم استان‌های سردسیر، به غیر از کردستان و بخش‌هایی از اصفهان در سال‌های اخیر رفته‌رفته کمتر شده است. 

البته به گفته پلیس راهور، دلیل عمده تصادفات جاده‌ای در فصل زمستان، همچنان سرعت بالا، سبقت غیرمجاز، عدم توجه به قوانین، نقص فنی خودرو و خواب‌آلودگی راننده هستند. 

نکات مهم هنگام خرید زنجیر چرخ مناسب

هنگام خرید زنجیر چرخ، باید علاوه بر جنس و قیمت این محصول، نکات زیر را هم به‌منظور کارکرد صحیح آن در نظر بگیرید:

• توجه به نوع محور خودرو

• تناسب طول و عرض زنجیر چرخ با سایز تایرها

• توجه به تناسب اتصالات زنجیر با ساختار و نوع لاستیک شما

• ترجیحا خرید زنجیرهای مجهز به قطعات اضافه مانند میخ‌های فولادی و دندانه‌های برجسته به‌منظور افزایش اصطکاک

• توجه به سلامت مهره‌ها، بست‌ها و اتصالات زنجیر

• توجه به سلامت کشنده‌ها و کیفیت جنس آنها

به‌طورکلی توصیه می‌شود زنجیر چرخ را از فروشگاه‌های معتبر خرید لوازم یدکی خودرو و تنها از برندهای شناخته‌شده خریداری کنید. همچنین قیمت زنجیر چرخ را در اولویت آخر خود قرار دهید. در حال حاضر، محصولات بی‌کیفیت و تقلبی بسیاری در بازار یافت می‌شوند که به بهای قیمت پایین‌تر، جان و مال شما را به‌خطر می‌اندازند.

اهمیت نصب صحیح زنجیر چرخ در رانندگی ایمن

تنها خرید زنجیر چرخ خوب و باکیفیت کافی نیست؛ بلکه باید آن را به شیوه اصولی به لاستیک‌های خود متصل نمایید. در غیر این صورت، نصب غلط می‌تواند خود عاملی برای به‌خطر انداختن جان سرنشینان باشد. آمار پلیس راهور نیز نشان می‌دهد که نصب اشتباه زنجیر چرخ، دلیل بخشی از تصادفات جاده‌ای در فصل زمستان است. برای این منظور باید از افراد باتجربه مشورت گرفته و به دفترچه راهنمای محصول توجه کنید. بااین‌حال، مراحل کلی نصب زنجیر چرخ به‌شرح زیر است:

۱- زنجیر را باز کرده و روی زمین به حالتی پهن کنید که خارهای آن روی زمین و بخش صاف آن رو به بالا باشد.

۲- برای نصب زنجیر روی لاستیک چپ، فرمان را به سمت راست بچرخانید.

۳- فرمان را حرکت داده و به‌گونه‌ای حرکت کنید که لاستیک از وسط زنجیر عبور کنند.

۴- انتهای هر طرف زنجیر دو حلقه فلزی وجود دارد. آنها را از پشت چرخ به هم وصل کنید.

۵- در انتهای یک طرف زنجیر، بست نگهدارنده که به شکل یک گیره خمیده است را پیدا کنید. آن را از حلقه طرف دیگر عبور داده و محکم کنید.

۶- زنجیر را با بستن بست‌های چرخشی به لاستیک محکم کنید. برای این کار به آچار مخصوص نیاز دارید که فروشنده باید آن را به شما داده باشد.

۷- مراحل بالا را برای لاستیک راست تکرار کنید.

پس از نصب زنجیرها کمی خودرو را حرکت داده، پیاده شوید و وضعیت اتصال درست زنجیرها را بررسی کنید. همچنین توصیه می‌شود اگر تجربه‌ای در نصب زنجیر چرخ ندارید، یک بار آن را به‌صورت آزمایشی نصب نمایید. نکته مهم دیگر این است که با شروع فصل سرد، باید هر سال سلامت زنجیر چرخ را بررسی کرد. زنجیرهای قدیمی ممکن است پوسیده، زنگ‌زده و یا پاره شده باشند. برای باز کردن زنجیرها نیز مراحل بالا را از آخر انجام دهید.

سخن آخر؛

لغزندگی جاده‌ها یکی از مهم‌ترین دلایل تصادفات در فصول سرد سال است. خرید یک زنجیر چرخ مناسب لاستیک‌های خودرو می‌تواند احتمال این حادثه ناگوار را تا حد خوبی کاهش دهد. نصب اصولی این قطعه نیز برای کارکرد درست آن ضروری است. توصیه می‌شود برای تهیه این محصول تنها برندهای شناخته‌شده را مدنظر قرار داده و آن را با ضمانت اصالت کالا و مشاوره نصب خریداری کنید.