بازار خودروی 1403 رفتار متفاوتی نسبت به سال‌های گذشته از خود نشان داد. در شرایطی نرخ ارز در سال جاری روند صعودی داشت که خودرو از نرخ ارز تبعیت نکرد. یکی از دلایل اصلی عدم تبعیت خودرو از نرخ ارز، رشد واردات خارجی‌ها خوانده می‌شود.

بررسی دنیای‌اقتصاد از افزایش قیمت خودروهای داخلی و مونتاژی حکایت دارد، حال آنکه وارداتی‌ها با کاهش قیمت مواجه شدند. خودروهای داخلی ۱۳ درصد و مونتاژی‌ها ۸ درصد افزایش قیمت را از ابتدای سال تاکنون به خود دیده‌اند، در شرایطی که وارداتی‌ها ۱۳ درصد افت قیمت را تجربه کرده‌اند.

برای انجام این محاسبات، از هر بخش از بازار خودرو ۱۰ محصول انتخاب و پانزدهم فروردین به عنوان مبدا قیمت در نظر گرفته شده تا مشخص شود در این مدت منحنی قیمت در این بخش‌ها چه رفتاری را نشان داده است. نتیجه محاسبات «دنیای اقتصاد» نشان می‌دهد بازار خودروهای داخلی بیشترین بازدهی را با ثبت عدد ۱۳‌درصد در سال جاری به نام خود ثبت کرده است. به عبارت بهتر، میانگین قیمت خودروهای داخلی منتخب –حدفاصل ۱۵ فروردین تا ۱۴ اسفند- ۱۳‌درصد رشد کرده است.

بازار خودروهای مونتاژی نیز بازدهی مثبتی را در بازه زمانی تحت بررسی ثبت کرده، منتها با رقمی کمتر نسبت به میانگین قیمت خودروهای داخلی. طبق محاسبات انجام شده، میانگین قیمت خودروهای مونتاژی از ۱۵ فروردین تا ۱۴ اسفند ۸‌درصد رشد کرده است.

این در حالی است که بازدهی بازار خودروهای وارداتی منفی شده است. برای به دست آوردن بازدهی بازار خودروهای وارداتی جدید، مبدا قیمت اواسط شهریور امسال در نظر گرفته شده، زیرا داده‌های دقیق از قیمت آنها در ابتدای سال، در دست نیست. البته به طور کلی قیمت خودروهای وارداتی جدید از ابتدای امسال تا به امروز به طور میانگین افت کرده، منتها در این گزارش، میزان افت بازدهی وارداتی‌ها حدفاصل نیمه شهریور تا نیمه اسفند لحاظ شده است. بر این اساس با در نظر گرفتن روند قیمتی ۱۰ خودروی وارداتی جدید (با مبدا نیمه شهریور امسال) بازدهی میانگین منفی ۱۳‌درصد ثبت شده است. به عبارت بهتر، میانگین قیمت خودروهای وارداتی جدید طی۶ ماه گذشته ۱۳‌درصد کاهش یافته است.

اتفاقات رخ داده در بازار خودرو (از منظر بازدهی) طی سال‌جاری، دلایل مختلفی دارد که برخی از آنها مشترک و برخی نیز مخصوص هر بازاری به طور جداگانه است. در این بین، بازدهی مثبت بازار خودروهای داخلی، با مسائلی مانند کاهش تولید و عرضه و رشد انتظارات تورمی و قیمت ارز در ارتباط است. تولید خودرو طی سال‌جاری نسبت به پارسال روندی کاهشی داشته، بنابراین عرضه نیز افت کرده و این موضوع یکی از دلایل رشد قیمت به شمار می‌رود (هرچند دلیل اصلی محسوب نمی‌شود).

به نظر می‌رسد علت اصلی بازدهی مثبت بازار خودروهای داخلی، رشد انتظارات تورمی و قیمت ارز است که البته تاثیرگذاری این عوامل بسیار کمتر از آنچه می‌توانست باشد، بوده است.

اتفاق بسیار مهمی که طی سال‌جاری در بازار خودروهای داخلی رخ داده، فاصله گرفتن نسبی منحنی قیمت از نوسان بازار ارز است. تا اواسط تابستان امسال، بازار خودروهای داخلی تبعیتی محض از بازار ارز و البته انتظارات تورمی داشت، اما طی چند ماه گذشته، از میزان اثرگذاری این دو فاکتور بر منحنی قیمت بازار خودروهای تولید داخل کاسته شده است.

به عبارت بهتر، ارز و انتظارات تورمی قدرت و تاثیر گذشته را در بازار خودرو ندارند.  به عنوان مثال میانگین قیمت خودروهای داخلی در حال حاضر و با در نظر گرفتن دلار بالای 90‌هزار تومان، نه تنها به اندازه قله قیمتی امسال –فروردین- که دلار کمتر از 65‌ هزار تومان بود، نیست، که کمتر هم شده است.

اگر قیمت ارز تاثیر گذشته را بر بازار خودرو داشت، حالا قیمت خودروهای داخلی با توجه به دلار بالای 90‌ هزار تومان خیلی بیش از آنچه هست، بود. این مساله البته به معنای اثر صفر انتظارات و ارز بر بازار خودرو نیست، چه آنکه به هر حال رشد شدید قیمت ارز از ابتدای امسال تا به امروز، اثرگذار بوده و اصلا علت اصلی بازدهی مثبت در بازار خودروهای داخلی محسوب می‌شود.

این نکته را نیز نباید فراموش کرد که رشد واردات در سال‌جاری، به کاهش سرعت افزایش قیمت خودروهای داخلی (و البته مونتاژی) کمک کرده و اگر واردات نبود ، بازدهی در این بازارها حالا بیشتر بود. در مورد خودروهای مونتاژی نیز داستان«ارز و انتظارات» تا حد زیادی برقرار است. در این بازار نیز پیش‌تر قدرت ارز و البته انتظارات تورمی بیشتر بود، اما طی چند ماه گذشته اثرپذیری منحنی قیمت مونتاژی‌ها در بازار از این دو عامل کاهش یافته اما از بین نرفته است. البته بازار خودروهای مونتاژی تفاوت‌های عمده‌ای با داخلی‌ها دارد، از جمله اینکه تقاضا در آن کمتر است و همچنین قیمت‌گذاری مونتاژی‌ها دستوری نیست. دستوری نبودن قیمت کمک کرده که فاصله قیمت کارخانه و بازار مونتاژی‌ها معمولا چندان زیاد نباشد، بنابراین درجه دلالی و واسطه‌گری در این بازار کمتر از بازار داخلی‌هاست و این موضوع در کنترل سرعت رشد قیمت مونتاژی‌ها اثرگذار بوده است.

نکته دیگر اینجاست که خودروهای مونتاژی در سال‌جاری افت تولید به خود ندیده‌اند و حتی اندکی رشد تیراژ هم داشته‌اند.

با وجود بازدهی مثبت بازار خودروهای داخلی و مونتاژی، در بازار وارداتی‌ها اتفاقی عکس رخ داده و بازدهی منفی شده است. به نظر می‌رسد رشد واردات دلیل اصلی نزولی شدن قیمت خودروهای وارداتی جدید در سال‌جاری و ثبت بازدهی منفی است.

واردات خودرو در سال گذشته کمتر از 13‌هزار دستگاه بود، در حالی که طی سال‌جاری تعداد خودروهای وارد شده به کشور به حدود 50‌هزار دستگاه رسیده است. طبیعی است که وقتی عرضه کم باشد، قیمت بالا می‌رود و در ادامه در صورت رشد عرضه، منحنی قیمت روندی نزولی به خود می‌گیرد و این اتفاق در بازار وارداتی‌های جدید نیز رخ داده است. در ابتدای امسال، تعداد خودروهای وارد شده به کشور تقریبا یک چهارم رقم فعلی بوده و از همین رو مالکان این خودروها با توجه به تشنگی بازار (به خصوص پس از ممنوعیت 4 ساله واردات) پیشنهاد قیمتی بسیار بالایی را ارائه کردند. در ادامه با رشد واردات و کم شدن تشنگی بازار، منحنی قیمت در بازار خودروهای وارداتی جدید رفته رفته افت کرد و نتیجه آن شد که حالا این بازار بازدهی منفی را ثبت کرده است.

بازدهی منفی البته به معنای رفتار یکسان خودروهای وارداتی جدید نیست، چه آنکه برخی برندها به خصوص کره‌ای‌ها نه تنها کاهش قیمت نداشته‌اند بلکه رشد نیز کرده‌اند. با این حال، حال و هوای کلی بازار خودروهای وارداتی جدید در سال‌جاری، کاهش قیمت بوده است.

بازار خودرو در سال آینده
با توجه به اتفاقات رخ داده در بازار خودرو طی سال‌جاری، حالا این پرسش مطرح است که در سال آینده بخش‌های مختلف بازار چه روندی خواهند داشت؟

برای پاسخ به این پرسش باید فاکتورهای مختلفی را در نظر گرفت، به خصوص میزان تولید و عرضه، روند واردات و البته افت و خیز انتظارات تورمی و ارز. اگر در سال آینده با رشد انتظارات تورمی و قیمت ارز (به عنوان عوامل اصلی اثرگذار بر بازار خودرو) مواجه باشیم، رشد قیمت ادامه خواهد داشت. این وسط مسائلی مانند بود و نبود یا افت و خیز واردات و همچنین بالا و پایین شدن تولید و عرضه می‌توانند سرعت رشد قیمت را تحت‌تاثیر قرار دهند. مثلا اگر واردات متوقف یا نزولی شود، این موضوع سرعت رشد قیمت در بازار خودرو را بالا می‌برد. از آن‌سو اگر واردات رشد کند، از سرعت رشد قیمت خواهد کاست. 

در حالتی دیگر، کاهش انتظارات تورمی و قیمت ارز می‌توانند روندی نزولی را در بازار خودرو رقم بزنند و در این شرایط نیز افت و خیز واردات و تولید قطعا بر سرعت کاهش قیمت تاثیر خواهند گذاشت.