درحالیکه برای سال 1402، وزارت صمت وعده داده بود که حداقل یک میلیون و 600 هزار دستگاه خودرو تولید شود، اما آمارهای تجمیعی تا پایان سال ۱۴۰۲ چنین نشان می‌دهد که مجموع خودروهای تولیدی کشور حتی به یک میلیون و ۴۰۰ هزار دستگاه هم نرسیده است. در سال ۱۴۰۲ بیش از یک میلیون و ۳۳۸ هزار دستگاه انواع خودرو در کشورمان به تولید رسیده که از این تعداد، حدود ۳۰۶ هزار دستگاه، فقط در شرکت‌های خودروسازی خصوصی تولید شده است.
با این حال اسفندماه سال گذشته، مهرداد خسروی، مدیرکل دفتر صنایع خودرو وزارت صمت، اعلام کرد در سال جاری حدود یک میلیون و ۳۴۰ هزار دستگاه خودرو در کشور تولید شده است. همچنین از این میزان حدود یک میلیون و ۱۳۲ هزار دستگاه خودروی سواری تولید شده که در مقایسه با یک میلیون و ۷۱ هزار دستگاه تولید مدت مشابه پارسال، رشد ۶ درصدی را نشان می‌دهد. وی افزود در مدت یاد شده ۱۶۶ هزار دستگاه خودروی وانت در کشور تولید شده که در مقایسه با مدت مشابه پارسال از ۳۲ درصد رشد برخوردار بوده است. تولید بیش از ۴۰ هزار دستگاه انواع خودروی تجاری (ون-مینی بوس-اتوبوس-کامیونت-کامیون و کشنده) و رشد حدود ۲ درصد تولید در این حوزه، از دیگر آمار قابل ذکر است. علاوه بر این، امسال حدود ۳۰۷ هزار دستگاه خودرو در بخش خصوصی تولید شد که در مقایسه با تولید ۱۹۴ هزار دستگاه مدت مشابه پارسال، حدود ۵۸ درصد رشد تولید را نشان می‌دهد.
گزارش ۸ ماهه شاخص تولید
طبق آخرین گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس تولید و فروش خودرو و قطعات آن در هشت ماه سال گذشه نسبت به مدت مشابه سال قبل به ترتیب کاهش یک و ۱۱.۲ درصدی را نشان می دهد، این در حالی است که دولت سیزدهم تاکید بر افزایش تولید و عرضه در جهت ثبات بخشی به بازار دارد. طبق گزارش منتشر شده توسط مرکز پژوهش های مجلس، تولید خودرو و قطعات در آبان ماه امسال نسبت به مهر ماه امسال،رشد ۵.۳ درصدی داشته، اما نسبت به آبان ماه سال ۱۴۰۱ کاهش ۲۸.۳ درصدی را تجربه کرده است. همچنین در هشت ماه سال گذشته تولید خودرو و قطعات کاهش یک درصدی نسبت به مدت مشابه سال ۱۴۰۱ داشته است.
از سوی دیگر، کیفیت همین تولیدات نیز زیر سوال است. کیفیت خودروهای ساخت داخل به‌گونه‌ای است که تعداد عیوب فنی خودرو در سه ماه اول استفاده توسط مشتری (به ازای هر خودرو ۳ ایراد فنی)، بیش از سه برابر میانگین جهانی است؛ این امر پایین بودن کیفیت اولیه خودرو را نشان می‌دهد. همچنین میزان رضایت مشتریان از کیفیت دوام (نظرسنجی ۱۸ ماهه) نسبت به کیفیت اولیه هر محصول به‌طور متوسط ۹/۵ درصد کاهش داشته است، که حد مطلوب این عدد زیر ۵% است.
دلایل کمبود خودرو در ایران
کمبود خودرو در ایران ریشه در عوامل متعددی دارد که برخی از آن ها سال ها است پابرجا هستند. تحریم‌ها: تحریم‌های اقتصادی ایالات متحده علیه ایران، دسترسی به فناوری، قطعات و مواد اولیه را برای صنعت خودروسازی به شدت دشوار کرده است. سوءمدیریت: سوءمدیریت در سطوح مختلف، از جمله سیاستگذاری‌های غلط، فساد و ناکارآمدی، چالش‌های بزرگی را برای این صنعت ایجاد کرده است. مشکلات نقدینگی: خودروسازان ایرانی با کمبود نقدینگی مواجه هستند که مانع از سرمایه‌گذاری در نوسازی خطوط تولید، خرید ماشین‌آلات و مواد اولیه و پرداخت به موقع به قطعه‌سازان می‌شود.
همچنین در بخش تولید نیز مشکلات زیادی وجود دارد. کمبود قطعه: به دلیل تحریم‌ها و مشکلات نقدینگی، خودروسازان با کمبود قطعات یدکی و مواد اولیه مواجه هستند. فناوری قدیمی: خطوط تولید خودروسازان ایرانی عمدتاً قدیمی و فرسوده هستند و به همین دلیل، تولید با راندمان پایین و ضایعات بالا انجام می‌شود. تمرکز بر تولید خودروهای ارزان‌قیمت: تمرکز سیاستگذاران بر تولید خودروهای ارزان‌قیمت به جای توسعه تنوع محصول، منجر به غفلت از نوآوری و تولید خودروهای باکیفیت شده است.
قیمت‌گذاری دستوری: قیمت‌گذاری دستوری خودرو توسط دولت، منجر به ایجاد رانت و فساد در بازار شده و انگیزه سرمایه‌گذاری در این صنعت را کاهش داده است. احتکار و عرضه قطره‌چکانی: برخی معتقدند که خودروسازان و واسطه‌ها برای افزایش قیمت‌ها، خودروها را احتکار میکنند و به صورت قطره‌چکانی به بازار عرضه میکنند.
راهکارهای افزایش تولید چیست؟
رفع تحریم‌ها: لغو تحریم‌ها یا برجام می‌تواند به دسترسی آسان‌تر به فناوری، قطعات و مواد اولیه برای صنعت خودروسازی ایران کمک کند. اصلاحات مدیریتی: اصلاحات ساختاری در سطوح مختلف مدیریتی، از جمله مبارزه با فساد، افزایش شفافیت و تمرکز بر کارایی، می‌تواند به بهبود عملکرد این صنعت کمک کند.
تأمین نقدینگی: اعطای تسهیلات بانکی به خودروسازان و قطعه‌سازان و همچنین جذب سرمایه‌گذاری خارجی می‌تواند به حل مشکل کمبود نقدینگی در این صنعت کمک کند. به‌روزرسانی فناوری: سرمایه‌گذاری در نوسازی خطوط تولید و خرید ماشین‌آلات و تجهیزات مدرن می‌تواند به افزایش راندمان تولید و کاهش ضایعات کمک کند. توسعه تنوع محصول: حمایت از تولیدکنندگان برای توسعه تنوع محصول و تولید خودروهای باکیفیت و مطابق با استانداردهای روز دنیا می‌تواند به افزایش رضایت مشتریان و رونق بازار کمک کند. آزادسازی قیمت‌گذاری: آزادسازی قیمت‌گذاری خودرو با وجود چالش‌های کوتاه‌مدت، می‌تواند در بلندمدت به شفافیت بازار، افزایش رقابت و سرمایه‌گذاری در این صنعت کمک کند. مبارزه با احتکار و عرضه قطره‌چکانی: نظارت دقیق بر فعالیت خودروسازان و واسطه‌ها و برخورد با متخلفان می‌تواند به عرضه منظم و عادلانه خودرو در بازار کمک کند. لازم به ذکر است که حل مشکل کمبود خودرو در ایران نیازمند اقدامات جامع و بلندمدتی است که به رفع ریشه‌ای مشکلات در سطوح مختلف اقتصادی، مدیریتی و بازار می‌پردازد.