قطعات خودروهای وارداتی و مونتاژی به شدت کم است و قیمت‌ها به صورت ساعتی تغییر می‌کند، در حالی که مصرف‌کنندگان برای تأمین نیازهای تعمیر و سرویس خودروهای خود سردرگم هستند.
به گزارش سنیم، بازار لوازم یدکی خودرو در ایران امروز بیش از آنکه صرفاً با کمبود یا گرانی قطعات مواجه باشد، با اختلالات ساختاری و ناکارآمدی نظام توزیع و نظارت دست‌وپنجه نرم می‌کند. این بخش، که ستون فقرات خدمات پس از فروش خودرو و بخشی از اقتصاد واقعی کشور است، اکنون تحت فشار سه‌گانه‌ای از رشد قیمت‌های غیرقابل پیش‌بینی، کمبود قطعات کلیدی و جریان غیرشفاف واردات قرار دارد. فعالان صنفی و کارشناسان معتقدند، این وضعیت نه تنها تجارت و تولیدکنندگان را تحت تأثیر قرار داده، بلکه مصرف‌کنندگان را مجبور به خرید قطعات دست دوم یا بی‌کیفیت کرده و به طور مستقیم ایمنی و سلامت خودروها و سرنشینان را تهدید می‌کند.
رکود و کمبود؛ معضل قطعات مونتاژی و وارداتی
پیش از این، وفور قطعات چینی با قیمت پایین‌تر، دغدغه اصلی قطعه‌سازان و مشتریان بود، اما امروز حتی همین قطعات نیز با افزایش سرسام‌آور قیمت‌ها از دسترس بسیاری از مصرف‌کنندگان خارج شده‌اند. بازار لوازم یدکی این روزها علاوه بر رکود شدید، با کمبود قطعات به ویژه در خودروهای مونتاژی و وارداتی و گرانی قطعات داخلی و چینی مواجه است. این شرایط باعث شده بازار کالاهای دست دوم و قطعات کارکرده رونق گیرد، وضعیتی که هرچند موقتی نیاز مصرف‌کننده را پاسخ می‌دهد، اما پیامدهای ایمنی و اقتصادی جدی به همراه دارد.
در حال حاضر قیمت انواع قطعات به حدی بالا رفته که بسیاری از فروشندگان مجبور شده‌اند قیمت‌ها را حتی به صورت ساعتی اعلام کنند. در صدر کمبود و کسری قطعات، خودروهای مدل جدید، وارداتی و چینی قرار دارند و متأسفانه کسی پاسخگوی بلاتکلیفی مردم نیست. مصرف‌کنندگان مجبورند بین صبر برای تأمین قطعه یا خرید قطعات غیررسمی و پرریسک انتخاب کنند. در این شرایط هم سازمان‌های نظارتی فعلاً سکوت کرده و نظاره‌گر بازار هستند.
رانت و جریان غیرشفاف واردات
از دیگر دغدغه‌های فعالان بازار، ورود واسطه‌ها و واردکنندگان غیرتخصصی به بازار است. این افراد با بهره‌گیری از کارت‌های بازرگانی اجاره‌ای و دسترسی به ارز مبادله‌ای، قادر به واردات قطعات با کیفیت پایین هستند که با قیمت محصولات باکیفیت فروخته می‌شوند. این چرخه، نه تنها حقوق مصرف‌کننده را تضییع می‌کند، بلکه ایمنی خودروها و سلامت کاربران را به خطر می‌اندازد و اعتماد عمومی به بازار را کاهش می‌دهد.
کیفیت خودروهای مونتاژی و افزایش مصرف قطعات
کارشناسان معتقدند کیفیت پایین برخی خودروهای مونتاژی و وارداتی، یکی دیگر از عوامل افزایش مصرف قطعات و مراجعه مکرر مالکان به بازار است. قطعات کم‌مصرف و گران‌قیمت خارجی، به دلیل تیراژ محدود و عدم صرفه اقتصادی تولید و واردات، به سختی در دسترس قرار می‌گیرند. این مساله باعث شده صاحبان خودروهای با تیراژ پایین، ناچار به خرید قطعات دست دوم یا غیررسمی شوند، وضعیتی که خطر حوادث و کاهش ایمنی خودروها را به همراه دارد.
پیامدهای اقتصادی و ایمنی
به گفته فعالان بازار و کارشناسان، وضعیت فعلی بازار لوازم یدکی ایران نتیجه ترکیبی از رکود اقتصادی، سیاست‌های ارزی ناهماهنگ، ضعف در نظارت و کیفیت پایین خودروهای مونتاژی است. پیامد این وضعیت، افزایش قیمت‌ها، محدودیت دسترسی به قطعات، رشد بازار ثانویه و قطعات بی‌کیفیت و تهدید مستقیم ایمنی خودروها و سرنشینان است.
فعالان صنفی تاکید دارند که اصلاح نظام تخصیص ارز، نظارت دقیق بر بازار و حمایت واقعی از تولیدکنندگان داخلی می‌تواند بخش زیادی از مشکلات موجود را کاهش دهد و بازار لوازم یدکی خودرو را به مسیر توسعه پایدار و امن بازگرداند.
سیداحمد حسینی، رئیس اتحادیه صنف فروشندگان لوازم یدکی خودرو تاکید می‌کند که اصلی‌ترین مشکل بازار امروز، اختلال در تخصیص ارز و ورود غیرشفاف قطعات است: در یک سال گذشته، توزیع ناعادلانه ارز و طولانی شدن فرآیند دریافت آن، تولیدکنندگان واقعی را دچار مشکل کرده و بسیاری از آنها ناچار شده‌اند فعالیت خود را محدود یا متوقف کنند.
وی همچنین به مسئله ورود واسطه‌ها و واردکنندگان غیرتخصصی اشاره می‌کند: قطعات خودروهای نسل جدید چینی و مونتاژی در بازار بسیار محدود است و این کمبود باعث افزایش کاذب قیمت شده است. بسیاری از مالکان مجبور به خرید قطعات دست دوم یا غیررسمی می‌شوند که این خود ریسک ایمنی خودروها را افزایش می‌دهد.