تصور بسیاری از به اصطلاح عشق ماشین‌ها از «تیونینگ»، تنها معطوف به یک رینگ و لاستیک اسپرت است و اگزوزهای پر سروصدا و کم کردن ارتفاع خودرو. اینها تنها بخشی از تیونینگ به حساب می‌آیند، چند سالی است که این صنعت مدرن در کنار پرداختن به ظاهر خودروها، به تقویت موتور و شاسی و ... می‌پردازد و ارتقاء عملکرد خودرو را هدف قرار داده است.
قدیم‌ترها، زمانی که حرف از تغییر ظاهر خودرو یا حتی تقویت موتور آن می‌شد، از اصطلاح اسپرت کردن استفاده می‌شد اما چند سالی است که واژه تخصصی‌تر و حتی علمی‌تر آن یعنی «تیونینگ»، میان حرفه‌ای‌ها و نیمه‌حرفه‌ای‌های این بازار رواج پیدا کرده.
مشتری تیونینگ‌کاران، اغلب جوان‌ترها هستند؛ آنهایی که اغلب به دنبال تغییر هستند و تفاوت. خیلی هم فرقی ندارد که چه خودرویی داشته باشند؛ از پراید زیر ۲۰ میلیونی گرفته تا خودروهای لوکس چند صد میلیون تومانی و گاه بیش از یک میلیاردی. همه را بسته به ویژگی‌هایشان می‌توان تغییر داد. اما این بدان معنا نیست که می‌توان از تیونینگ خودروهای مختلف یک انتظار مشترک با هزینه یکسان را داشت.
هزینه این کار برحسب نوع فعالیت، مدل خودرو، قطعات و تجهیزات مورد نیاز بسیار متغیر است؛ تیونینگ از تغییراتی چند ده هزار تومانی در خودروهای مدل پایین‌تر شروع می‌شود تا تقویت چند صد میلیونی خودروهای لوکس و گران‌قیمت‌تر.
برخی خیابان‌های تهران مراکز اصلی این بازار پُرسود هستند؛ از خیابان سورنا گرفته تا مراکز معروفی در خیابان شریعتی. البته در اغلب نقاط تهران، قطعات مختلفی برای این کار به فروش می‌رسد که خدمات مربوط به نصب و تیونینگ هم در آنجا انجام می‌شود اما اگر قرار باشد به مفهوم واقعی و حرفه‌ای این کار صورت گیرد، باید به کلینیک‌های ویژه تیونینگ مراجعه کرد.
تیونینگ؛ فعالیتی لوکس و پرهزینه
«خیلی از دوستانمون بعد از کار به کافه میرن و چیزی می‌خورن، اما ما بعضی روزها بعد از کار به پاتوق‌های مورد علاقه‌مون یعنی همین مراکز تیونینگ سر میزنیم، جایی که جذابیت خاص خودش را دارد». سهیل این رو می‌گوید و به خودروی خودش که در همان نزدیکی پارک شده اشاره می‌کند. او می‌گوید برای اینکه با تویوتای FJ ام به آفرود بروم، چیزی در حدود ۱۸ میلیون تومان رویش کار کردم که مربوط به تیونینگ سیستم تعلیق، زیربندی و شاسی ماشین بوده است.
این میزان هزینه شاید نسبت به اعداد و ارقام مربوط به تیونینگ معمولی برای خودروهایی همچون پراید، پژو، رانا و محصولاتی از این دست نسبتاً بالا باشد اما بدون شک این اعداد در مقابل رقم‌های کلان برای تیونینگ خودروهای لوکسی همچون برخی مدل‌های پورشه، بنز، بی‌ام‌و و ...، چندان به چشم نمی‌آید.
در تهران برخی تیونینگ‌کاران به طور تخصصی تنها بر روی خودروهای لوکس و گرانقیمت کار می‌کنند. در این نوع به اصطلاح کلینیک‌های تخصصی تیونینگ، پایین‌ترین مدل‌ها مربوط به برخی برندهای کره‌ای نظیر هیوندا و کیا است.
برخی از اسم در کرده‌های تیونینگ کار هم تمرکز خود را تنها بر روی یک یا دو برند شاخص مثل بنز، پورشه و مازراتی قرار داده‌اند. در این محل‌ها هیچوقت چشمتان به خودروهای ارزان قیمتی مثل پراید، پژو و ...، نمی‌خورد.
اما در سایر نقاط و خیابان‌های معروف تیونینگ مثل اطراف خیابان سورنا و میدان تختی و بسیاری از محل‌های دیگر، محدودیتی وجود ندارد. خدمات تیونینگ برای هر مدل خودرو در این محل‌ها ارائه می‌شود.
تیونینگ‌های چند صد میلیون تومانی
چند مجموعه در تهران هستند که بیش از رقبایشان در بازار مدرن تیونینگ اسم در کرده‌اند. اینها به نوعی پول اسمشان را هم می‌خورند. کیانفر، یاشار اسپرت، جواهریان و ... شاید از معروفترین تیونینگ‌کاران تهران باشند. اغلب اینها به طور خاص تنها روی خودروهای لوکس کار می‌کنند.
یکی از مسئولان تیونینگ یاشار اسپرت از نوع خدماتشان می‌گوید، با این توضیح که ما هر خودرویی را پذیرش نمی‌کنیم. پایین‌ترین مدل خودروهایی که به آنها خدمات ارائه می‌دهیم محصولاتی همچون هیوندا و کیا هستند.
او توضیح می‌دهد که در حال حاضر تیونینگ‌های مختلفی انجام می‌دهند اما بیشترین تمرکزشان روی کیت بدنه است. به عنوان نمونه در حال حاضر روی یک مازراتی کار میکنیم که قطعات آن همه کروم شد و بدنه آن را کاور قهوه‌ای صدفی کردیم؛ هزینه این کارها روی این خودرو حدود ۷۰ میلیون تومان شد.
این پسر جوان که علاقه زیادی به فعالیتش دارد، مثال دیگری هم می‌زند و می‌گوید: اخیراً روی یک پورشه توربو هم کارهایی شامل دیزاین، کاور بدنه و قطعات کربن انجام دادیم که هزینه تمام شده آن برای مشتری حدود ۴۵ میلیون تومان تمام شد.
این مسئول تیونینگ یاشار اسپرت، هزینه کاورهای مختلف را هم گفت و عنوان کرد: در حال حاضر قیمت کاور صدفی ۱۸ میلیون تومان، کاور ساده ۹ میلیون، کاور چرم ۲۵ میلیون، کاور جیر ۳۵ میلیون و کاور کروم ۴۵ میلیون تومان است. تفاوتی هم ندارد که این کاورها روی چه خودرویی سوار شود، قیمتشان یکسان است.
اما او با تاکید بر اینکه بیشترین خدماتشان مربوط به کیت بدنه است، توضیح می‌دهد: در حال حاضر کیت بدنه قیمت‌های مختلفی دارد. یک کیت بسیار معمولی از حدود ۱۰ میلیون تومان شروع می‌شود تا بهترین‌های آن که به سقف ۳۰۰ میلیون تومان هم می‌رسد. معروفترین کیت بدنه در بازار ایران، کیت با برند منصوری (یک کلینیک تیونینگ ایرانی واقع در آلمان) است که اگر بنا به خواسته مشتری بخواهیم آن را وارد کرده و استفاده کنیم، هزینه‌اش بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیون تومان می‌شود.
در حالی او قیمت کیت برند منصوری را حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیون تومان اعلام می‌کند که محسن، یکی از واردکنندگان قطعات تیونینگ به ما می‌گوید: اولاً واردات کیت منصوری به دلیل قیمت بالای آن و تقاضای محدودش، اندک است اما هزینه واردات این کیت بین ۸۰ تا ۱۰۰ میلیون تومان است. تیونینگ کاران داخلی هر چقدر بالاتر از این سقف ۱۰۰ میلیون تومانی از مشتریان دریافت کنند، سودشان است؛ سودهای هنگفت و پول‌های زیادی که در این میان مبادله می‌شود.
هزینه تیونینگ خودروهای معمولی چقدر است؟
گرچه تیونینگ‌کاران معروفت تهرانی، مشتریانشان را انحصاری کرده و تنها به خودروهای لوکس خدمات ارائه می‌دهند اما این بدان معنا نیست که دارندگان خودروهای معمولی‌تر و حتی برخی برندهای خارجی، نمی‌توانند تغییرات دلخواهشان را روی خودرو خود انجام دهند. خیابان‌های تهران پر است از مغازه‌ها و مراکزی که قطعات و فعالیت‌های مربوط به تیونینگ و اسپرت کردن خودرو را انجام می‌دهند.
اما تیونینگ شامل چند بخش می‌شود؛ از تغییرات ظاهری شامل رینگ و لاستیک و دودی کردن شیشه گرفته تا نصب سانروف، کیت بدنه و ارتقای سیستم صوتی و ... . بخش دیگر مربوط به ارتقای عملکردی موتور است که شامل افزیش قدرت موتور و شتاب خودرو می‌شود. یک بخش دیگر تیونینگ فنی است. در این بخش؛ ترمزها، برنامه کامپیوتری، ارتفاع خودرو و ... تغییر می‌کند.
«عماد» در خیابان سورنا و حوالی میدان تختی کار تیونینگ و فروش قطعات مربوطه را انجام می‌دهد. او از هزینه‌های مختلف اعمال تغییرات اسپورتینگ و تیونینگ روی خودروهای مختلف از جمله خودروهای معمولی و ارزان‌قیمت‌تری نظیر پراید و پژو می‌گوید. ابتدا به تغییر ارتفاع اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد که هزینه‌اش برای یک پراید حدود ۵۰ تا ۸۰ هزار تومان است. اما اگر در عین حال کمک‌ها تغییر کرده و اسپرت شود هزینه‌اش بین ۱۸۰ هزار تا ۲۲۰ هزار تومان می‌شود.
تغییر رینگ و لاستیک یک پراید هم هزینه‌اش از حداقل یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان شروع می‌شود و تا بیش از ۲ میلیون تومان می‌توان آنها را تغییر داد.
او همچنین توضیح می‌دهد: تغییر اگزوز از گزینه‌های مورد علاقه بسیاری از مشتریان است که تغییر سراگزوز را می‌توان با ۱۰ تا ۱۵ هزار تومان انجام داد، به اضافه یک فیلتر هوای اسپرت که آن هم حدود ۱۵ هزار تومان است. اما اگر قرار باشد کل اگزوز عوض شود هزینه آن برای خودرویی مثل پژو ۲۰۶ چیزی بین ۳ تا ۳.۵ میلیون تومان خواهد بود.
سیستم صوتی هم از جمله بخش‌هایی است که طرفداران زیادی به دنبال ارتقای آن در خودروی خود هستند. عماد می‌گوید: باند چینی کم‌کیفیت را می‌توان با حدود ۱۰۰ هزار تومان خریداری کرد اما اگر از برندهای بهتری استفاده شود، هزینه یک جفت باند بیش از ۳۰۰ هزار تومان خواهد بود. ارزانترین سیستم پخش هم در حال حاضر در بازار حدود ۲۱۰ هزار تومان قیمت دارد که کیفیتش چندان مطلوب نیست اما برای خرید یک سیستم با کیفیت بالا باید بیش از یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان کنار گذاشت.
این تیونینگ‌کار در خصوص مات کردن رنگ خودرو هم که این روزها خیلی مورد استقبال قرار گرفته، توضیح می‌دهد: برای مات کردن یا می‌توان از برچسب‌های مخصوص استفاده کرد که هزینه‌اش حدود ۵۰۰ هزار تومان است یا رنگ‌های مخصوص که بسته به برند آن، بیش از ۲ میلیون تومان هزینه می‌برد.
تیونینگ؛ علم، صنعت یا تفریح؟
فارغ از هزینه‌های عجیب و متفاوت تیونینگ در ایران، نگاه به این نوع فعالیت‌ها در کشورمان با آنچه که در دنیا به ویژه کشورهای باسابقه تیونینگ کار مقداری متفاوت است. این صنعت مدرن و حرفه‌ای در کشورهای مختلف یک روند علمی و تخصصی را دنبال می‌کند. در ایران بیش از آنکه از این صنعت به عنوان یک علم و تخصص یاد شود، زیبایی و ظاهر فعالیت‌های تیونینگ مورد توجه است.
گاهی حتی عدم رعایت اصول این حرفه موجب آسیب رساندن به خودروها نیز می‌شود. به عنوان نمونه استفاده از رینگ و لاستیک‌های بزرگ و غیراستاندارد برای خودروهایی مثل پراید و پژو، موجب آسیب رساندن به خودرو می‌شود. مثال دیگر در این خصوص شاید ارتقای قدرت موتور خودرو بدون توجه به ارتقای سیستم ترمز آن باشد. موضوعی که می‌تواند آسیب‌های جانی و مالی به همراه داشته باشد.
در هر صورت تیونینگ چند سالی است که با سبک و سیاقی جدیدتر، فضایی از بازار صنعت خودرو را به خود اختصاص داده؛ فضایی که طرفداران نسبتاً زیاد و خاص خود را دارد؛ بازاری رو به گسترش و با گردش مالی نسبتاً بالا.