یکی از نخستین درس‌ها هنگام آموزش رانندگی به متقاضیان، آشنایی با انواع پدال خودرو است. پدال‌ها بخشی مهم از هر خودرو هستند که در کنار فرمان و دنده، راندن یک خودرو را برای انسان‌ها امکان‌پذیر می‌کنند. در حالی که کنترل فرمان و دنده با دست صورت می‌گیرد، پدال‌ها توسط پای راننده کنترل می‌شوند. در این مطلب نگاهی به انواع پدال خودرو و کارکرد هرکدام از آن‌ها خواهیم داشت.
پدال گاز
نخستین پدال مهم در خودرو، پدال گاز است که در تمامی خودروها (اعم از دنده‌ای یا اتوماتیک) به یک شکل حضور دارد. پدال گاز در سمت راست پای راننده قرار گرفته است و معمولا فاصله اندکی با داشبورد دارد. هنگامی که راننده این پدال را فشار می‌دهد، هوای بیشتری از سوی انژکتور به سمت پیشرانه ارسال می‌شود و دور موتور افزایش می‌یابد.
شیوه کارکرد پدال گاز به فناوری اتومبیل شما بستگی دارد. در اکثر خودروهای ایرانی پدال گاز از دریچه سیمی استفاده می‌کند، به این معنا که پدال با یک سیم به دریچه گاز متصل شده است. با فشار دادن پدال گاز، دریچه تغییر وضعیت می‌دهد و هوای بیشتری به موتور وارد می‌شود. دریچه گازهای سیمی ساده و کاربردی هستند و تعمیرات آن‌ها نیز آسان است، با این حال فناوری آن‌ها منسوخ شده است و مناسب استفاده در خودروهای مدرن نیست.
در خودروهای خارجی و برخی اتومبیل‌های جدید داخلی همچون ساینا S، از دریچه گاز برقی استفاده شده است. در این سیستم کنترل دریچه گاز با استفاده از یک شیر پروانه‌ای انجام می‌شود. این دریچه با فشردن پدال گاز باز و بسته می‌شود و هوای بیشتری را به درون مجموعه موتور می‌فرستد. استفاده از این سیستم کارآمدتر است اما در صورتی که تنظیم آن به خوبی انجام نشود، شاهد تاخیر دریچه گاز خواهید بود همانند آن‌چه در ساینا S می‌بینیم.
پدال گاز نسبت به دو پدال دیگر در سطح پایین‌تری قرار دارد، چرا که پای راننده برای مدت طولانی با آن درگیر است و در صورت بالا بودن موجب خستگی مفرط می‌شود. حساسیت پدال گاز هر خودرو با توجه به فناوری مورد استفاده، حجم موتور و نوع سوخت متفاوت است. با این حال اگر احساس میکنید پدال گاز واکنش مناسبی به فرامین شما نشان نمی‌دهد، بایستی از یک مکانیک خبره برای تعمیر آن کمک بخواهید.
گیر کردن پدال گاز بزرگترین مشکلی است که برای این قطعه رخ می‌دهد. هنگامی که سیم دریچه گاز (در نسخه‌های مکانیکی) پاره شود یا کنترل الکتریکی دریچه گاز برقی از دست برود، پدال گاز گیر می‌کند و نمی‌توان از آن استفاده کرد. دیگر علت وقوع این مشکل، شکستن خود پدال است. هنگامی که پدال گاز خودرو شما گیر کرد، دنده را در وضعیت خلاص قرار دهید و با کمک ترمزها خودرو را متوقف کنید.
گاز خوردن بیهوده موتور که در اصطلاح گاز هرز گفته می‌شود، یکی دیگر از مشکلات پیرامون پدال گاز است. برای مثال اتومبیل شما در حالت ایستا قرار دارد ولی دور موتور آن روی 2000 دور بر دقیقه یا بیشتر است. در این وضعیت خودرو بدون فشار دادن پدال گاز دور می‌گیرد و احتمالا مشکلی در ناحیه استپر آن پدید آمده است. همچنین امکان وجود مشکل در دریچه گاز نیز وجود دارد.
پدال ترمز
خودروها علاوه بر حرکت، به توقف نیز نیاز دارند. بنابراین دوم پدال مهم و مشترک در خودروها پس از پدال گاز، پدال ترمز است. پدال ترمز نیز در تمامی خودروها اعم از اتوماتیک یا دنده‌ای مشترک است اما محل قرارگیری آن در خودروهای دنده‌ای و اتوماتیک تفاوت دارد.
در خودروهای دنده‌ای، پدال ترمز در کنار پدال گاز قرار دارد و شکل آن همانند پدال کلاچ است. در خودروهای اتوماتیک که فاقد پدال کلاچ هستند، پدال ترمز با فاصله بیشتری نسبت به پدال گاز و در سمت چپ راننده قرار گرفته است.
اگر با یک خودرو مجهز به گیربکس دنده‌ای رانندگی میکنید، حتما حس کرده‌اید که پدال ترمز نسبت به پدال کلاچ سفت‌تر است و به میزان کمتری قابلیت فشرده شدن دارد. در صورتی که پدال ترمز اتومبیل شما سالم باشد، پس از فشردن مقدار اندکی از آن متوجه خواهید شد که از سرعت خودرو کاسته شده است. در صورتی که پدال ترمز را به صورت ناگهانی و تا انتها فشار دهید، خودرو با شدت بیشتری می‌ایستد.
طرز فشردن پدال ترمز نیز در خودروهای گوناگون متفاوت است. در خودروهای مجهز به گیربکس دنده‌ای، پای چپ راننده وظیفه کنترل پدال کلاچ و ترمز را برعهده دارد و تنها در زمان توقف‌های کامل حین حرکت پای راست به کمک پای چپ می‌آید. در خودروهای اتوماتیک اما این مساله متفاوت است. در این خودروها وظیفه کنترل پدال گاز و پدال ترمز بر عهده پای راست قرار دارد و پای چپ معمولا نقش مهمی در رانندگی ایفا نمی‌کند.
در ابتدای توضیحات مرتبط با پدال ترمز اشاره کردیم که پدال ترمز از پدال کلاچ سفت‌تر است. با این حال سفت شدن بیش از حد پدال ترمز نشانه خرابی این سیستم است. اگر سطح روغن ترمز خودرو از حد مشخصی پایین‌تر بیاید یا سیم‌های ترمز اتومبیل دچار نشتی باشند، پدال ترمز بسیار سفت و سخت خواهد شد. در زمان وقوع چنین مشکلی شانس ترمزگیری موفق اتومبیل به شدت کاهش می‌یابد و بایستی در اسرع وقت نسبت به بهبود این ایراد اقدام کنید.
دیگر مشکل شایع در پدال ترمز، لرزیدن آن هنگام ترمز گرفتن است. اگر پدال ترمز هنگام ترمزگیری می‌لرزد، این احتمال وجود دارد که دیسک‌های ترمز دچار مشکل شده باشند. علت دیگر این ایراد شل بودن چرخ‌ها است.
پدال کلاچ
سومین پدال موجود در خودرو، پدال کلاچ است که البته تنها در خودروهای مجهز به گیربکس دنده‌ای مشاهده می‌شود. خودروهای اتوماتیک نیازی به پدال کلاچ ندارند و حتی در صورت انتخاب حالت تعویض دنده دستی، نیازی به کلاچ وجود ندارد و کلاچ تعبیه شده در خود گیربکس اتوماتیک وظیفه تعویض دنده را برعهده می‌گیرد.
وظیفه پدال کلاچ در خودروهای دنده‌ای ساده است. این پدال وظیفه دارد تا ارتباط میان موتور و گیربکس را قطع کند تا در اثر وقفه ایجاد شده، راننده تعویض دنده را انجام دهد. پدال کلاچ در سمت راست پای راننده قرار گرفته است و با پدال ترمز در یک ارتفاع قرار دارد.
پدال کلاچ با یک سیم که سیم کلاچ نامیده می‌شود، به مجموعه گیربکس خودرو متصل شده است. البته برخی خودروها به کلاچ هیدرولیک مجهز هستند که به جای سیم، با فشار روغن کار می‌کند.
آن‌چه ما به عنوان دیسک و صفحه می‌شناسیم، در حقیقت کار اصلی سیستم کلاچ را انجام می‌دهد. صفحه کلاچ ارتباط بین موتور و گیربکس را قطع و وصل می‌کند و بر اثر مرور زمان فرسوده می‌شود، از این رو در فواصل زمانی منظم بایستی نسبت به تعویض دیسک و صفحه اقدام کنید.
علاوه بر صفحه کلاچ، سیم کلاچ نیز به تنظیم و یا تعویض نیاز پیدا می‌کند. تنظیم سیم کلاچ یک عمل تخصصی است که بایستی توسط مکانیک انجام بگیرد. با تنظیم سیم کلاچ، میزان ارتفاع آن و واکنشی که به فرامین راننده می‌دهد مشخص می‌شود. توصیه می‌کنیم پس از هر بار تعویض دیسک و صفحه، سیم کلاچ را نیز تعویض کنید چرا که سیم کلاچ فرسوده بر اثر فعالیت با دیسک و صفحه نو تحت فشار قرار می‌گیرد.
ترمز دستی پدالی
در برخی خودروهای اتوماتیک، ترمز دستی به صورت یک پدال کوچک در بخش راست راننده قرار دارد. این پدال یکی دیگر از انواع پدال بکار گرفته شده در خودرو هاست. این پدال کوچک وظیفه اهرم ترمز دستی را ایفا می‌کند. راننده با یکبار فشار دادن این پدال، ترمز دستی خودرو را فعال می‌کند. با فشار دادن دوباره این پدال، ترمز دستی غیرفعال می‌شود.
سؤالات متداول
هر خودرو چند پدال دارد؟ انواع پدال خودرو:
نخستین پدال مهم در خودرو، پدال گاز است. دوم پدال در خودروها پس از پدال گاز، پدال ترمز است. سومین پدال موجود در خودرو، پدال کلاچ است که البته تنها در خودروهای مجهز به گیربکس دنده‌ای مشاهده می‌شود. در برخی خودروهای اتوماتیک، ترمز دستی به صورت یک پدال کوچک در سمت راست راننده قرار دارد.
چرا پدال گاز گیر می‌کند؟
گیر کردن پدال گاز بزرگترین مشکلی است که برای این قطعه رخ می‌دهد. هنگامی که سیم دریچه گاز (در نسخه‌های مکانیکی) پاره شود یا کنترل الکتریکی دریچه گاز برقی از دست برود، پدال گاز گیر می‌کند و نمی‌توان از آن استفاده کرد. دیگر علت وقوع این مشکل، شکستن خود پدال است.
چرا پدال ترمز سفت می‌شود؟
اگر سطح روغن ترمز خودرو از حد مشخصی پایین‌تر بیاید یا سیم‌های ترمز اتومبیل دچار نشتی باشند، پدال ترمز بسیار سفت و سخت خواهد شد. در زمان وقوع چنین مشکلی شانس ترمزگیری موفق اتومبیل به شدت کاهش می‌یابد و بایستی در اسرع وقت نسبت به بهبود این ایراد اقدام کنید.