در حال حاضر فقط چند محصول از یک شرکت خودروسازی به صورت قرعه کشی عرضه می شود که پیگیری ها نشان می دهد با حذف کامل قرعه کشی، عرضه خودرو در سایت‌های فروش و از طریق نمایندگی‌ها انجام خواهد شد.
یکی از مشکلات حوزه خودرو مربوط به نحوه عرضه این محصول می‌شود؛ از حدود ۳ سال پیش که بازار خودرو بیش از پیش دچار آشفتگی و گرانی شده بود دولت تصمیم گرفت با شیوه‌ای تحت عنوان قرعه کشی، با ثبت نام از متقاضیان خرید خودرو و قرعه‌کشی میان آنها، هرج و مرج را در بازار خودرو کاهش دهد.
اما این شیوه خلاف آنچه که مسئولان تصور می‌کردند عمل کرد؛ یعنی با جولان دلالان علاوه بر مشکلات عدیده‌ای که در خصوص خرید و فروش کد ملی برای ثبت‌نام در قرعه‌کشی‌ها پیش آمد، فاصله قیمتی بین کارخانه و بازار روز به روز بیشتر شد و مصرف‌کنندگان واقعی از بازار خارج شدند، تا جایی که امروز خودرو کاملاً از یک محصول مصرفی تبدیل به یک محصول سرمایه‌ای شده است.
وعده وزیر صمت برای حذف قرعه کشی
از زمان خلق شیوه قرعه‌کشی، مسئولان متعددی زبان به انتقاد از آن گشودند و این انتقادات در سطح وزرا نیز مشاهد شد اما هرگز اقدام مؤثری برای بهبود اوضاع انجام نشد که همین موضوع به افرایش نارضایتی‌ها و بهم‌ریختگی بیشتر بازار منجر شد؛ تا اینکه فاطمی امین وزیر صمت از همان روزهای نخست سکانداری ضمن اعلام نارضایتی از وضعیت صنعت خودرو اعلام کرد که برنامه‌های مشخصی برای بهبود فرایند عرضه خودرو به بازار و حذف شیوه قرعه‌کشی از سال ۱۴۰۱ دارد.
آنطور که فاطمی امین تاکید کرده بود قرعه‌کشی از طریق افزایش تیراژ تولید ممکن خواهد بود و با توجه به برنامه خودروسازان و البته دستور دولت برای افزایش تولید خودرو، به نظر می‌رسید که حذف قرعه‌کشی از همین سال جاری کلید خواهد خورد و مصرف‌کنندگان برای خرید خودرو دیگر نیازی به گذر از هفت خوان رستم نخواهند داشت.
در همین رابطه اردیبهشت ماه سال جاری، وزارت صمت اعلام کرد که محصولات همه خودروسازان اعم از دولتی و خصوصی باید از طریق سامانه یکپارچه تخصیص خودرو عرضه کنند تا گام نخست برای حذف قرعه کشی برداشته شود.
پس از برگزاری ۳ دور قرعه کشی، اعلام شد که محصولات شرکت سایپا از این فرایند خارج شده و محصولات بعضی از شرکت‌های بخش خصوصی نیز از طریق بورس کالا عرضه می‌شود. بنابراین فقط چند محصول از شرکت ایران خودرو باقی ماند که مقرر شد این محصولات نیز از طریق سایت خود شرکت در قالب قرعه کشی عرضه شوند.
در اینجا مساله مهمی در مورد نحوه فروش خودرو پس از حذف قرعه کشی آن هم بعد از حدود ۳ سال، وجود دارد. اینکه سیاست عرضه خودرو بعد از دوران قرعه کشی چگونه خواهد بود.
ساماندهی عرضه در کنار افزایش تیراژ
در این رابطه عبدالله توکلی لاهیجانی مدیرکل دفتر صنایع خودرو وزارت صمت با بیان اینکه صنعت خودروسازی کشور در دوره گذار است، به مهر گفت: مدتی بود که تولیداتمان در حوزه خودروسازی آسیب دیده بود، به شکلی که ۸۰۰ هزار دستگاه خودرو تولید میشد و ۳۰۰ هزار دستگاه در پارکینگ می‌ماند.
وی افزود: از آن طرف نیز تقاضای انباشته زیادی داشتیم و به دلیل عرضه کم خودرو، این محصول تبدیل به یک کالای سرمایه‌ای شد که هجوم دلالان به بازار خودرو را به دنبال داشت.
توکلی لاهیجانی تصریح کرد: بنابراین در کنار تقویت تولید باید نسبت به عرضه خودرو نیز سیاست دقیقی را اتخاذ و این حوزه را شفاف می‌کردیم.
وی با اشاره به راه اندازی سامانه یکپارچه تخصیص خودرو، گفت:سال گذشته خودروسازان بنا به ماهیت شکننده تولیدی که داشتند، عرضه را به صورت قطره چکانی انجام می‌دادند.
به عنوان مثال شرکت ایران خودرو به ازای عرضه ۲۰ هزار دستگاه خودرو یک قرعه کشی برگزار می‌کرد که با هجوم زیاد سوداگران برای ثبت نام نیز مواجه میشد که با کارت‌های ملی مختلفی اقدام به ثبت نام می‌کردند و در انتها می‌دیدیم که ۶ میلیون نفر برای ۲۰ هزار دستگاه خودرو ثبت نام کرده‌اند.
مدیرکل دفتر صنایع خودرو وزارت صمت اضافه کرد: عملاً شانس برنده شدن برای مصرف کننده به میزان بسیار پایینی، کاهش می‌یافت. بنابراین اگر فقط تیراژ تولید را افزایش می‌دادیم قاعدتاً فرایند قرعه کشی هیچ وقت حذف نمی‌شد، پس در کنار تمرکز بر تولید، باید عرضه را هم سامان می‌دادیم.
وی ادامه داد: در همین راستا تصمیم بر این شد که قرعه کشی خودرو در قالب سامانه یکپارچه تخصیص خودرو تجمیع شود تا هم شفافیت افزایش یابد و هم از این طریق حذف قرعه کشی رقم خورد؛ بر همین اساس در دور اول قرعه کشی ۱۷۰ هزار دستگاه خودرو عرضه شد و با توجه به اینکه تمام خودروسازان حضور داشتند هر فرد می‌توانست برای خرید یک محصول ثبت نام کند. بنابراین حضور سوداگران کمتر شد.
دلایل حذف سامانه یکپارچه تخصیص خودرو
توکلی لاهیجانی به لغو برگزاری قرعه کشی از طریق سامانه یکپارچه اشاره کرد و افزود: پس از برگزاری ۳ دور قرعه کشی در این سامانه، محصولات سایپا از قرعه کشی خارج شدند. بنابراین فلسفه اصلی کار از بین رفت و نیازی نبود که دیگر سامانه یکپارچه را داشته باشیم؛ فقط ایران خودرو باقی ماند که مقرر شد قرعه کشی محصولات را از طریق سایت خود انجام دهد.
مدیرکل دفتر صنایع خودرو وزارت صمت در مورد خودروسازان خصوصی حاضر در سامانه یکپارچه هم گفت: در مورد این خودروسازان دو بحث داریم؛ یکی اینکه در یک فضای کنترل شده از منظر فروش تعهدات ایجاد شود و دوم اینکه در بخش خصوصی خودروهایی داشتیم که قرعه کشی می‌شدند اما سازوکار شفافی نداشتند.
وی تصریح کرد: درباره خودروسازان بخش خصوصی ۲ اتفاق افتاد؛ نخست اینکه علاوه بر عرضه افزایش یافت و بعد اینکه با کمک مکانیزم بورس، قسمتی از مشکلات حل شد.
توکلی لاهیجانی با بیان اینکه در حال حاضر بازار خودروی کشور چندان متلاطم نیست، گفت: در چند سال گذشته بیش از تولید، خودرو عرضه فروخته میشد اما امسال این موضوع را نداشتیم.
نحوه فروش خودرو در پساقرعه کشی
وی در مورد اینکه بعد از حذف کامل قرعه کشی، عرضه خودرو به چه صورتی خواهد بود، تصریح کرد: بعد از اینکه قرعه کشی کامل حذف شد، عرضه خودرو مانند گذشته و از طریق خود خودروسازان انجام می‌شود.
مدیرکل دفتر صنایع خودرو وزارت صمت گفت: در واقع وقتی دیگر نقطه تمرکز نباشد و دیگر صف تشکیل نشود قاعدتاً مانند همه جای دنیا، خودروساز در سایت‌های فروش از طریق نمایندگی‌های خود اقدام به فروش خودرو خواهد کرد.
وی اضافه کرد: البته خودروسازان می‌توانند با استفاده از سازوکار بورس نسبت به فروش خودرو نیز اقدام کنند.